Αφιέρωμα στο "στεγαστικό πρόβλημα":Από το Βερολίνο μέχρι την Αθήνα… αυτό το σύστημα δεν μπορεί να «στεγάσει» τα όνειρα των νέων!

Τα παραπάνω τα ξέρουν όλοι και φυσικά δεν ξεκίνησαν τώρα. Το τελευταίο διάστημα, όμως, πολλοί είναι αυτοί που ασχολούνται με το «στεγαστικό πρόβλημα», ιδιαίτερα των νέων, με τη γενιά που κινδυνεύει να μείνει «ανέστια», όπως γράφουν, αφού τα ενοίκια αυξάνονται πολύ πιο γρήγορα από το διαθέσιμο εισόδημα.

Έχουν ενδιαφέρον οι ερμηνείες που δίνονται από αναλυτές και αρθρογράφους του αστικού τύπου για την άνοδο των ενοικίων: Είναι η μεγάλη άνοδος του τουρισμού τα τελευταία χρόνια, που οδηγεί τους ιδιοκτήτες ακινήτων, ανάμεσά τους και πολλές εταιρείες που αγοράζουν μεγάλο αριθμό ακινήτων, να προτιμούν την πιο κερδοφόρα βραχυχρόνια μίσθωση σε τουρίστες αντί για τη μακροχρόνια μίσθωση σε κατοίκους των αστικών κέντρων. Εδώ φυσικά να προσθέσουμε τις γνωστές «αναπλάσεις» που ξεσπιτώνουν κατοίκους και μικρές επιχειρήσεις για να μετατρέψουν το κέντρο της Αθήνας και άλλων πόλεων σε «αυλή» των μεγάλων ξενοδοχείων. Μάλιστα πρόσφατα ακούσαμε τον Υπουργό Μεταφορών, Κ. Καραμανλή, να λέει ότι υπάρχει σκέψη ακόμα και να μπουν διόδια στο κέντρο, στο όνομα, δήθεν, της μείωσης των ρύπων, αλλά στην πραγματικότητα για να κρατήσουν μακριά την «πλέμπα» που εμποδίζει τη μετατροπή της Αθήνας σε «city break» προορισμό εκατομμυρίων τουριστών για όλο τον χρόνο…

Δεύτερος παράγοντας που θα συναντήσουμε σε κάθε ανάλυση και δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, είναι το μεγάλο ενδιαφέρον επενδυτών αυτή την περίοδο για αγορά ακινήτων, τα οποία δεν ενδιαφέρονται να νοικιάσουν στη συνέχεια σαν κατοικίες, κάτι που μειώνει κι άλλο η «προσφορά». Μία εξήγηση που δίνεται για αυτή την τάση είναι ότι, εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων που προσφέρουν οι τράπεζες για τις καταθέσεις, γίνεται πιο συμφέρον να τοποθετεί κανείς την περιουσία του σε ακίνητα, ακόμα και αν δεν σκοπεύει να τα κάνει τίποτα! Άλλος ένας παραλογισμός του συστήματος που λειτουργεί με κριτήριο το κέρδος και όχι την κάλυψη των αναγκών… Φυσικά συνεχίζει να «τρέχει» και το πρόγραμμα «golden visa» με το οποίο ένας ξένος επενδυτής που θα αγοράσει ακίνητα αξίας 250.000 ευρώ, αποκτά μόνιμη άδεια διαμονής στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση στην ΕΕ γιατί, προφανώς, εφόσον έχει λεφτά, δεν υπάρχει κίνδυνος να μας «αλλοιώσει τον πολιτισμό»...

Υπάρχουν και κάποιοι ακόμα λόγοι που αναφέρονται και αφορούν κυρίως την αύξηση στη «ζήτηση», όπως είναι η επέκταση της τηλεργασίας, η παρατεταμένη περίοδος των lockdown που προηγήθηκε κ.ά.

Ανεξάρτητα από τον έναν ή τον άλλο επιμέρους παράγοντα που κάθε φορά αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα, η ουσία, που προκύπτει και από τις τωρινές εξελίξεις, είναι ότι το στεγαστικό πρόβλημα, δηλαδή η αδυναμία κάλυψης των συνεχώς διευρυνόμενων αναγκών σε σύγχρονη, ασφαλή στέγη, έχει τη ρίζα του στην ίδια τη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος, στην ίδια την καπιταλιστική ανάπτυξη που γίνεται με κριτήριο το μέγιστο κέρδος, στην αναρχία που τη χαρακτηρίζει, στις καπιταλιστικές κρίσεις και την ανεργία που βρίσκονται στο DNA του συστήματος.

Πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια φτάνουν στις οθόνες μας εικόνες διαδηλώσεων στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης ενάντια στα πολύ υψηλά ενοίκια και την έλλειψη σπιτιών. Το πρόβλημα είναι παντού οξυμένο, ενώ επανέρχονται ακόμα και καταστάσεις που θεωρούταν ότι ανήκουν σε άλλες εποχές ή ότι αφορούν μόνο τα πιο εξαθλιωμένα τμήματα της εργατικής τάξης. Για παράδειγμα το φαινόμενο εργαζόμενοι να μοιράζονται τους κοινόχρηστους χώρους με άλλους, για να μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα. Σε κτίριο στη Στοκχόλμη, 50 άνθρωποι μοιράζονται 1.100 τετραγωνικά μέτρα, δηλαδή ζουν το πολύ σε 22 τετραγωνικά μέτρα. Το μέγεθος των «σπιτιών» ποικίλει, από μια γκαρσονιέρα μέχρι μικροσκοπικούς κοιτώνες, όπου ίσα-ίσα χωράει ένας άνθρωπος να περπατήσει δίπλα από το κρεβάτι χωρίς να αγγίξει τον τοίχο...

Μία από αυτές τις πόλεις το πιο έντονο στεγαστικό πρόβλημα είναι και το Βερολίνο, όπου μάλιστα πρόσφατα διοργανώθηκε δημοψήφισμα με το ερώτημα της «απαλλοτρίωσης» κατοικιών που βρίσκονται στα χέρια ιδιωτικών επιχειρήσεων. Όσοι ψάχνουν διαρκώς για «ανέμους αλλαγής» στην Ευρώπη δεν έχασαν ευκαιρία να το προβάλουν σαν κάτι το εξαιρετικά ελπιδοφόρο.

Η αλήθεια είναι, όμως, ότι αφενός το δημοψήφισμα δεν ήταν καν δεσμευτικό, αφετέρου δεν πρόκειται για καμία «απαλλοτρίωση», αλλά για αγορά ενός αριθμού ακινήτων που κατέχουν αυτές οι επιχειρήσεις από το κρατίδιο. Πολλά από αυτά, μάλιστα, στο παρελθόν ανήκαν στο δημόσιο, το οποίο έρχεται τώρα να τα αγοράσει ξανά και μάλιστα ακριβότερα από ότι τα πούλησε. Το διάστημα 2002 - 2011, που συγκυβερνούσαν η «Linke» και το SPD, ολόκληρες κρατικές εταιρείες που είχαν στην κατοχή τους ακίνητα τα οποία αποτελούσαν λαϊκή περιουσία την περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, πουλήθηκαν σε ιδιωτικούς ομίλους. Και άλλες παρεμβάσεις των «προοδευτικών» κυβερνήσεων του Βερολίνου, όπως το ανώτατο όριο στις τιμές των ενοικίων έχουν αποδειχθεί κενό γράμμα και έχουν γυρίσει τελικά «μπούμερανγκ» στον λαό, που καλείται τώρα, μετά την ακύρωση του μέτρου από το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, να πληρώσει μέχρι και αναδρομικά…

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το 1/5 των νεόδμητων κατοικιών σήμερα στην Κίνα είναι ακατοίκητο. Αυτό αντιστοιχεί σε 65 εκατομμύρια διαμερίσματα που επαρκούν για να στεγάσουν… ολόκληρη τη Γαλλία! Την ώρα που τόσοι άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη έχουν ανάγκη από σπίτι, εκατομμύρια σπίτια μένουν αναξιοποίητα, σαν αποτέλεσμα της εγγενούς αδυναμίας ενός συστήματος που λειτουργεί με κριτήριο το κέρδος να προβλέψει σωστά, να σχεδιάσει και να υλοποιήσει με κριτήριο τις ανάγκες που υπάρχουν και διευρύνονται συνεχώς.

Με το ζήτημα ασχολούνται όλο και περισσότερο τα αστικά κόμματα, που υπόσχονται στους νέους ότι «έχουν τις λύσεις». Η κυβέρνηση από τη μεριά της διαφημίζει την πρόθεσή της να αξιοποιήσει ορισμένα από τα ακίνητα που διαθέτει το δημόσιο, για να παραχωρήσει φθηνή στέγη σε νεαρά ζευγάρια και σε ευάλωτες οικογένειες. Όπως ανέφερε ο Υπουργός Επικρατείας, Ά. Σκέρτσος, τέτοια ακίνητα μπορούν να αποτελέσουν τα παλιά κτήρια των υπουργείων. Αφενός ο καθένας μπορεί να καταλάβει ότι πρόκειται για «σταγόνα στον ωκεανό» που ούτε κατά διάνοια δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα. Αφετέρου, δεν περνά απαρατήρητο το γεγονός ότι στις «εκθέσεις μεταμνημονιακής εποπτείας» επισημαίνεται η καθυστέρηση στην αξιοποίηση των ακινήτων του δημοσίου, τα οποία, με κάθε τρόπο, πρέπει να επιστρέψουν στην αγορά ακινήτων και να συμβάλλουν στη μείωση του δημόσιου χρέους…

Την ώρα που η κυβέρνηση δείχνει την «ευαισθησία» της με τέτοιου είδους μέτρα, ετοιμάζεται να θέσει σε εφαρμογή τις διατάξεις του νέου Πτωχευτικού Κώδικα (σύσταση ιδιωτικού φορέα στον οποίο θα μεταβιβάζονται τα ακίνητα των δανειοληπτών και ο οποίος στη συνέχεια θα τους «επιτρέπει» να μένουν στα σπίτια τους πληρώνοντας ενοίκιο και με τη συνεχή απειλή της έξωσης), με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κλιμάκωση των πλειστηριασμών απέναντι στην πρώτη κατοικία, η οποία πλέον δεν προστατεύεται από κανέναν νόμο.

Από την άλλη ο Α. Τσίπρας στην ομιλία του στο πρόσφατο συνέδριο της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ είπε μεγάλα λόγια για τους νέους και τα… όνειρά τους, ξέχασε όμως να εξηγήσει γιατί ως κυβέρνηση θεσμοθέτησε τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς κατοικιών και έκανε ιδιώνυμο αδίκημα το μπλοκάρισμά τους. Τελικά υποσχέθηκε μεγαλύτερα επιδόματα ενοικίου αν ξαναγίνει κυβέρνηση. Θυμίζουμε ότι σήμερα το επίδομα ενοικίου -που έχει θεσπίσει ο ΣΥΡΙΖΑ- είναι μόλις 80 ευρώ για τον μεμονωμένο ενοικιαστή και μάλιστα με εισοδηματικά κριτήρια που έχουν σαν αποτέλεσμα να το δικαιούνται μόνο όσοι… αποκλείεται ούτως ή άλλως να μπορέσουν να νοικιάσουν σπίτι με τα χρήματα που παίρνουν. Επίσης, με ασφάλεια μπορούμε να προβλέψουμε ότι η οποιαδήποτε αύξηση στο επίδομα ενοικίου, αν δεν συνδυάζεται με μια συνολικά διαφορετική πολιτική για τη λαϊκή στέγη, είναι πολύ εύκολο να οδηγήσει απλώς σε νέα αύξηση στα ενοίκια και να μην ωφελήσει τελικά τους ενοικιαστές.

ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και όλα τα άλλα αστικά κόμματα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα ξεκινώντας από την ίδια αφετηρία και με τα ίδια κριτήρια. Τους ενδιαφέρει απλώς να διαμορφώσουν ένα «δίχτυ» ελάχιστης προστασίας για τους πιο ευάλωτους, ώστε να διασφαλίσουν την «κοινωνική ειρήνη» και να λειάνουν τις πιο ακραίες συνέπειες της πολιτικής τους. Να το πούμε πιο απλά: να μην πεθαίνει ο κόσμος στον δρόμο. Θέλουν μάλιστα, αν είναι δυνατόν, να «εθίσουν» τους νέους σε αυτή τη λογική, να θεωρούν δηλαδή αυτονόητο ότι δεν μπορούν να περιμένουν τίποτα παραπάνω από το κράτος και την κοινωνία, ότι είναι ατομική τους ευθύνη να καταφέρουν κάτι καλύτερο, όπως επίσης θα είναι ατομική τους ευθύνη και αν δεν το καταφέρουν…

Ο χώρος του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό είναι ο μεγαλύτερος ελεύθερος χώρος στο λεκανοπέδιο της Αττικής με έκταση 6.200.000 τ.μ., περίπου ίδια με αυτή του Δήμου Αιγάλεω, όπου ζουν στοιβαγμένοι πάνω από 70.000 άνθρωποι.

Την ώρα που όλοι αναγνωρίζουν το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι νέοι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να βρουν προσιτή και αξιοπρεπή κατοικία στην Αττική, οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισαν να δώσουν αυτό το «φιλέτο» στα επιχειρηματικά συμφέροντα προκειμένου να κατασκευαστεί μια «πόλη των πλουσίων» με ουρανοξύστες, καζίνο, μαρίνες και ιδιωτικά πανεπιστήμια, την οποία οι «κοινοί θνητοί» θα βλέπουν μόνο από φωτογραφίες.

Η περίπτωση του Ελληνικού αναδεικνύει, βέβαια, και την υποκρισία όσων εμφανίζονται να κόπτονται για το περιβάλλον προκειμένου να προωθήσουν τα σχέδια των αρπακτικών της «πράσινης ανάπτυξης», αλλά ξεχνάνε την ευαισθησία τους όταν πρόκειται να αποφασίσουν τι θα κάνουν με έναν τόσο μεγάλο ελεύθερο χώρο σε μια πόλη όπου αναλογούν περίπου μόλις 2 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο, την ώρα που η σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι για τουλάχιστον 9…

Ο κλάδος των κατασκευών αυτήν την περίοδο βρίσκεται σε ανάπτυξη. Έργα πραγματοποιούνται σε αρκετές περιοχές της χώρας, όμως δεν αφορούν την αντιπλημμυρική, αντισεισμική θωράκιση ή τη φθηνή κατοικία. Από το 2012, με τους νόμους των μνημονίων, έχουν σταματήσει τα προγράμματα κατασκευής κατοικιών του Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), ο οποίος ουσιαστικά έχει πάψει να υπάρχει, όμως παρόλα αυτά σε όλους τους εργαζόμενους συνεχίζει να παρακρατείται το 1% του μισθού τους κάθε μήνα, που προοριζόταν για αυτόν τον σκοπό.

Την ίδια ώρα οι φοιτητικές εστίες μετά βίας επαρκούν για το 10% των φοιτητών που σπουδάζουν σε άλλη πόλη, ενώ η ανάγκη για νέες, σύγχρονες και φθηνές κατοικίες για τους εργαζόμενους είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Επίσης, τέτοια έργα θα μπορούσαν να δώσουν δουλειά σε χιλιάδες εργαζόμενους. Δεν υπάρχει κανένας λόγος, λοιπόν, να μην γίνονται, εκτός από το ότι θεωρούνται «περιττό» κόστος για το κράτος και δεν υπόσχονται αρκετό κέρδος για τους κατασκευαστικούς ομίλους.

Πρόσφατα, το Συνδικάτο Οικοδόμων Αθήνας πραγματοποίησε κοινές δράσεις με Φοιτητικούς Συλλόγους για να αναδείξει αυτό ακριβώς το ζήτημα. Για να διεκδικήσουν την επανασύσταση – επαναλειτουργία του ΟΕΚ με ανάπτυξη αποκλειστικά κρατικού κατασκευαστικού-στεγαστικού προγράμματος για εργατικές κατοικίες. Δημιουργία νέων φοιτητικών εστιών και συντήρηση όσων ήδη υπάρχουν. Άμεση επιδότηση ενοικίου για λαϊκές οικογένειες και εργαζόμενους με χαμηλό εισόδημα. Χορήγηση μηνιαίου στεγαστικού επιδόματος 300 ευρώ, σε όλους τους φοιτητές που σπουδάζουν μακριά από την οικία τους κ.ά.

Αν κάποιος υποθέσει ότι αυτό που ονομάζεται «στεγαστικό πρόβλημα» είναι ένα φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών, μάλλον θα εκπλαγεί αν διαβάσει το έργο του Φρ. Ένγκελς με τίτλο «Για το ζήτημα της κατοικίας», που κυκλοφόρησε το μακρινό 1872, πριν από σχεδόν 150 χρόνια. Ήδη από τότε ο Ένγκελς μπόρεσε να δει ότι το πρόβλημα αυτό επανέρχεται ξανά και ξανά, φυσικά με νέες κάθε φορά μορφές, όσες φορές και αν οι αστοί πολιτικοί και διανοούμενοι «διακήρυξαν» ότι βρήκαν τον τρόπο να το λύσουν, αφού «στην πραγματικότητα η αστική τάξη έχει μόνο μία μέθοδο για να λύσει το ζήτημα της κατοικίας με δικό της τρόπο – να το λύσει δηλαδή έτσι που η λύση να δημιουργεί πάντα από την αρχή το ζήτημα». Και μπορεί σήμερα οι περισσότεροι εργάτες να μην ζουν στις τρώγλες που περιγράφονται στο βιβλίο, όμως μπορούμε με σιγουριά να πούμε ότι -και στο θέμα της στέγασης- η απόκλιση ανάμεσα στο πώς θα μπορούσαμε να ζούμε με βάση τις δυνατότητες της εποχής και στο πώς τελικά ζούμε, έχει μεγαλώσει σε σχέση με τότε.

Ο Ένγκελς δεν μένει, όμως, μόνο στη διαπίστωση, αλλά την εξηγεί βάζοντας στο επίκεντρο τις ίδιες τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής: «Είναι (σ.σ. το στεγαστικό πρόβλημα) αναγκαίο δημιούργημα της αστικής κοινωνικής μορφής, ότι δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς στενότητα κατοικίας μια κοινωνία όπου η μεγάλη εργαζόμενη μάζα εξαρτάται αποκλειστικά από το μισθό της εργασίας, δηλαδή από το ποσό των μέσων συντήρησης που είναι απαραίτητα για την ύπαρξη και την αναπαραγωγή της, όπου οι τελειοποιήσεις των μηχανών κλπ διώχνουν διαρκώς από τη δουλειά μάζες από εργάτες, όπου ισχυρές τακτικά επαναλαμβανόμενες βιομηχανικές διακυμάνσεις από το ένα μέρος προϋποθέτουν την ύπαρξη μιας πολυάριθμης εφεδρικής στρατιάς από εργάτες άνεργους και από το άλλο ρίχνουν κατά περιόδους στο δρόμο άνεργη τη μεγάλη μάζα των εργατών, όπου οι εργάτες συνωστίζονται κατά μάζες στις μεγάλες πόλεις, και μάλιστα κάτω από τις σημερινές συνθήκες, με ρυθμό γρηγορότερο απ’ ότι κατασκευάζονται για αυτούς οι νέες κατοικίες, όπου επομένως θα βρίσκονται πάντα ενοικιαστές για τα πιο απαίσια χοιροστάσια και όπου τέλος ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, με την ιδιότητά του ως κεφαλαιοκράτη, δεν έχει μόνο το δικαίωμα αλλά -εξαιτίας του συναγωνισμού- ίσαμε ένα βαθμό και την υποχρέωση να παίρνει από το σπίτι του χωρίς καμία επιφύλαξη όσο μπορεί μεγαλύτερο ενοίκιο».

Και ως προς τη λύση του ζητήματος, συμπεραίνει: «Σε μια τέτοια κοινωνία δεν είναι τυχαία η στενότητα κατοικίας, είναι μια αναγκαία κατάσταση που τότε μόνο θα εξαλειφθεί μαζί με τις συνέπειες που έχει πάνω στην υγεία κλπ, όταν ανατραπεί συθέμελα όλο το κοινωνικό καθεστώς που τη δημιουργεί».

Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ότι, ταυτόχρονα με τις απαραίτητες διεκδικήσεις για άμεσα μέτρα ανακούφισης, η οριστική λύση στο πρόβλημα πρέπει να αναζητηθεί «εκτός του πλαισίου» του σημερινού συστήματος: Στην κοινωνικοποίηση της γης και του κλάδου των κατασκευών, στον κεντρικό σχεδιασμό που μπορεί να προϋπολογίσει τις συνεχώς διευρυνόμενες ανάγκες στη στέγαση και να κινείται προς την κατεύθυνση της κάλυψής τους, να παίρνει διορθωτικά μέτρα όπου χρειάζεται.

Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού στον 20ο αιώνα προσφέρει και εδώ πλούσια πείρα, τόσο από τις πρωτόγνωρες για την εποχή κατακτήσεις, όσο και από τα προβλήματα που δημιουργούνταν καθώς αδυνάτιζαν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής, αλλά και την τραγική κατάσταση που διαμορφώθηκε με την επαναφορά των καπιταλιστικών σχέσεων.

Η σημερινή αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας των κατασκευών δημιουργεί τη δυνατότητα ο σοσιαλισμός στον 21ο αιώνα να προσφέρει ένα ασύγκριτα ανώτερο επίπεδο κάλυψης των αναγκών στον τομέα της στέγασης.

Το Πρόγραμμα του ΚΚΕ, στην υποενότητα με τίτλο «Χωροταξικός σχεδιασμός – κατασκευές» μιλά για: «Χωροταξικό σχεδιασμό στη βάση των αποτελεσμάτων ερευνών για τη διάγνωση νέων αναγκών, την εκπόνηση κανονισμών και προδιαγραφών, καθώς και εθνικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων, ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτινων πόρων για την προστασία και την αξιοποίησή τους με κριτήριο τη λαϊκή ευημερία, τη διαμόρφωση πόλεων φιλικών στον άνθρωπο. Ισόμετρη ανάπτυξη κατασκευών για την κάλυψη αναγκών  στέγασης, δημόσιων έργων υποδομής, στήριξη της αγροτικής παραγωγής, της βιομηχανίας, των κοινωνικών υπηρεσιών. Η βιομηχανική παραγωγή μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του κλάδου των  κατασκευών σε τσιμέντο και δομικά υλικά. Διασφάλιση λαϊκής στέγης, σύγχρονων προδιαγραφών, σε συνδυασμό με αναμόρφωση των πόλεων, υποδομές στήριξης γρήγορης και ασφαλούς μεταφοράς,  προστασίας από πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμούς. Διασφάλιση επαρκών πνευμόνων πρασίνου, σε συνδυασμό με ζώνες λαϊκού αθλητισμού, πολιτισμού και ψυχαγωγίας».

Το σοβιετικό κράτος θεωρούσε την παροχή κατοικιών στο λαό κοινωνική υπηρεσία και το καθολικό δικαίωμα στη στέγαση ήταν κατοχυρωμένο από το σοβιετικό Σύνταγμα. Οι κατοικίες παραχωρούνταν από το κράτος και δίνονταν στα νέα ζευγάρια ή στις οικογένειες που αυξάνονταν τα μέλη τους μέσω του συνδικάτου ή του τοπικού Σοβιέτ. 

Από τη δεκαετία του ’30 κιόλας, η σοβιετική εξουσία κήρυξε την εξαφάνιση της αστεγίας από τη χώρα. Με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ναζί άφησαν πίσω τους 1.700 πόλεις και 70.000 χωριά κατεστραμμένα, κάτι που μεταφραζόταν σε 25 εκατομμύρια αστέγους. Παρά το ότι το πρόβλημα της κατοικίας βασικά αντιμετωπίστηκε, το μέγεθος (τ.μ. ανά άτομο) της κατοικίας δεν ήταν για όλους ικανοποιητικό. Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπήρχε νομοθετική ρύθμιση με βάση την οποία το ενοίκιο δεν μπορεί να ξεπερνά το 10% του μηνιαίου εργασιακού εισοδήματος. Το 1975 οι επιβαρύνσεις για ηλεκτρισμό, γκάζι, θέρμανση, ζεστό νερό, δεν ξεπερνούσαν, γενικά, το 3% του εισοδήματος μιας οικογένειας.

Στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία, το 1973, καθορίστηκε ο στόχος να έχει λυθεί μέχρι και το 1990 το ζήτημα της στέγασης ως κοινωνικό πρόβλημα. Στόχος ήταν η εξασφάλιση ατομικού διαμερίσματος σε κάθε νέο και νέα που ενηλικιωνόταν, ενώ με το που παντρευόταν και με τη γέννηση κάθε παιδιού δικαιούνταν αμέσως μεγαλύτερο διαμέρισμα. Τον Οκτώβριο του 1988 παραδόθηκε το υπ’ αριθμόν
3.000.000 διαμέρισμα σε νεαρή οικογένεια του Βερολίνου.