Διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Ο «ψαγμένος» τρόπος για να πεις: «θα σου βγάζει το λάδι στη δουλειά το αφεντικό»...

Οι εργάτες σε όλο τον κόσμο, από τον 19ο αιώνα κιόλας, παλεύουν ασταμάτητα για καλύτερους όρους εργασίας: για υψηλότερα μεροκάματα και μισθούς, για ασφάλιση, για μέτρα προστασίας της υγείας τους στην εργασία και φυσικά για ανθρώπινα ωράρια εργασίας, ώστε να έχουν τον απαραίτητο χρόνο ξεκούρασης, αλλά και ελεύθερο χρόνο για να περάσουν με τις οικογένειές τους, να ψυχαγωγηθούν, να ενημερωθούν, να αναπτύξουν συνδικαλιστική και πολιτική δράση.

Αυτοί οι αγώνες έχουν πάντα απέναντί τους τούς μεμονωμένους εργοδότες, αλλά και τους καπιταλιστές ως τάξη, τα κράτη και τις κυβερνήσεις τους, τις διακρατικές τους ενώσεις. Αυτό συμβαίνει γιατί τα συμφέροντα καπιταλιστών και εργατών είναι αντιτιθέμενα και ασυμβίβαστα. Η μεγαλύτερη αμοιβή για τον εργάτη, σημαίνει μικρότερο κέρδος για τον εργοδότη. Αυτό που ο εργάτης ονομάζει «ελεύθερο χρόνο», από την μεριά του καπιταλιστή αποτελεί «χαμένο χρόνο», που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την παραγωγή ακόμα μεγαλύτερου κέρδους.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι αγώνες αυτοί ήταν αιματηροί, αλλά αυτό το «αίμα» ήταν που εξασφάλισε όσα δικαιώματα κατέκτησε η εργατική τάξη. Ποτέ, όμως, οι καπιταλιστές δεν συμβιβάστηκαν με αυτό. Πάντα έχουν τις εργατικές κατακτήσεις «στο μάτι» και περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να τις πάρουν πίσω. Έτσι και το 8ωρο έχει δεχθεί πάρα πολλά χτυπήματα με σκοπό να γίνει «λάστιχο», να μπορεί ο εργοδότης να αξιοποιεί τον εργαζόμενο όποτε και για όσο θέλει, ανάλογα με τις ανάγκες του, που καθορίζονται από ένα και μόνο σκοπό: την επίτευξη του μέγιστου δυνατού κέρδους. Αυτό το ξέρει καλά κάθε νέος και νέα που έχει δουλέψει με σπαστό ωράριο στο εμπόριο, έχει «βαρέσει» ατελείωτες υπερωρίες (πολλές φορές απλήρωτες) στον κλάδο της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, έχει συμπληρώσει βδομάδες ολόκληρες με 10ωρα και 12ωρα χωρίς ρεπό δουλεύοντας σεζόν στον τουρισμό κλπ. Άλλωστε, οι εργοδότες πολύ συχνά δεν τηρούν ούτε καν αυτά που προβλέπει η αντεργατική νομοθεσία, η οποία στη συνέχεια έρχεται να προσαρμοστεί στην «πραγματικότητα» που έχουν διαμορφώσει και να ανοίξει δρόμο για μια ακόμα χειρότερη πραγματικότητα. Αυτό -σε μεγάλο βαθμό- γίνεται και με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο.

Κατά τη διάρκεια της εργάσιμης μέρας, οι δυνάμεις του εργαζόμενου φθείρονται. Το σώμα του κουράζεται και καταπονείται, το μυαλό του «πήζει». Για να αποκατασταθεί αυτή η σωματική και ψυχική φθορά, ο εργαζόμενος χρειάζεται να καταναλώσει μια σειρά από αγαθά και υπηρεσίες, που στον καπιταλισμό αποτελούν εμπορεύματα. Αυτό το κάνει με το μισθό που παίρνει από τον εργοδότη του. Με άλλα λόγια, ο μισθός του εργαζόμενου δεν είναι παρά η αξία της εργατικής του δύναμης, που πρέπει κάθε μέρα να αναπληρώνεται προκειμένου να συνεχίζει να είναι σε θέση να δουλεύει για τον εργοδότη.

Αυτή την αξία, όμως, ένας εργαζόμενος που δουλεύει 8ωρο μπορεί να την παράγει, για παράδειγμα, στις 4 ώρες δουλειάς. Φυσικά δεν θα έρθει κανείς στο 4ωρο να του πει «εντάξει, παρήγαγες την αξία που αντιστοιχεί στον μισθό σου, πήγαινε τώρα να ξεκουραστείς». Αντίθετα, θα συνεχίσει να δουλεύει για άλλες 4 ώρες αποκλειστικά για τον εργοδότη του. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο εργαζόμενος στην πραγματικότητα δεν πληρώνεται ποτέ για ολόκληρη την εργάσιμη μέρα, ανεξάρτητα αν ο εργοδότης του καταβάλει κανονικά τον μισθό που είχαν «συμφωνήσει». Έτσι και μόνο έτσι βγαίνει το κέρδος του καπιταλιστή.

Πρόκειται για κανονική κλοπή, η οποία μάλιστα έχει την τάση να μεγαλώνει μέσω της έντασης της εκμετάλλευσης με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, με την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, θα έρθει κάποια στιγμή που η αξία που αντιστοιχεί στον μισθό του εργαζομένου θα παράγεται όχι σε 4 ώρες, αλλά σε λιγότερες, ας πούμε σε 3. Αν ο μισθός μείνει ίδιος, οι ώρες που ο εργαζόμενος δουλεύει αποκλειστικά για το κέρδος του καπιταλιστή αυξάνονται από 4 σε 5!

Άλλος τρόπος για να αυξηθεί η εκμετάλλευση, είναι να παραταθεί ο εργάσιμος χρόνος πέρα από το 8ωρο που αναφέραμε. Προφανώς, η φθορά της εργατικής δύναμης μεγαλώνει όσο αυξάνονται οι ώρες εργασίας και μάλιστα η φθορά που προκαλεί η 9η και η 10η ώρα εργασίας δεν είναι ίδια με αυτή που δημιουργεί η 1η και η 2η, αλλά μεγαλύτερη. Αντίστοιχα αυξάνονται και τα μέσα που πρέπει να καταναλώσει ο εργάτης για να την αναπληρώσει. Γι’ αυτό οι εργαζόμενοι διεκδίκησαν και πέτυχαν να αμείβονται με προσαύξηση όταν δουλεύουν υπερωρίες. Σήμερα στην Ελλάδα, η προσαύξηση αυτή είναι +20% στο ωρομίσθιο για την πρώτη επιπλέον ώρα και +40% για τη δεύτερη.

Με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, αυτή η κατάκτηση καταργείται, εκτοξεύοντας το βαθμό εκμετάλλευσης, αφού πλέον οι μέχρι δύο επιπλέον ώρες δεν θα αμείβονται υπερωριακά και μάλιστα δεν θα αμείβονται καθόλου! Ο εργαζόμενος θα δουλεύει ως και 10 ώρες και θα πληρώνεται σαν να δούλεψε 8ωρο και θα περιμένει να «πάρει πίσω» τις επιπλέον ώρες αργότερα, χωρίς ποτέ να αποζημιώνεται για την πρόσθετη φθορά στην εργατική του δύναμη. Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα αν σκεφτούμε ότι οι περίοδοι αυξημένης απασχόλησης θα είναι προφανώς αυτές που η δουλεία είναι πιο εντατική, ενώ οι περίοδοι μειωμένης απασχόλησης θα είναι όταν τα πράγματα είναι κάπως πιο χαλαρά. Αν πάρουμε το παράδειγμα ενός εποχιακού εργαζόμενου στον τουρισμό, αυτός θα δουλεύει επιπλέον ώρες στο «peak» της τουριστικής περιόδου, τότε που «πέφτουν κορμιά» στη βάρδια, και αυτές οι ώρες θα του «επιστρέφονται» στο... τέλος Οκτώβρη, όταν το ξενοδοχείο σχεδόν θα έχει αδειάσει.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι κυβερνήσεις παριστάνουν ότι χτυπούν τα δικαιώματα των εργαζομένων για το... δικό τους καλό. O Χατζηδάκης τώρα λέει ότι μόλις ψηφιστεί το νομοσχέδιό του οι εργαζόμενοι θα έχουν άπλετο χρόνο να... μαζεύουν τις ελιές τους και οι εργαζόμενοι φοιτητές να δίνουν μαθήματα στην εξεταστική. Παλιότερα, όταν ξεκινούσαν να εισάγουν στην «αγορά εργασίας» την ημιαπασχόληση, δηλαδή τη μισή δουλειά για μισό μισθό, έλεγαν ότι αυτό θα είναι προς όφελος των γυναικών, που θα μπορούν πλέον και να δουλεύουν και να φροντίζουν τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και το σπίτι. Εκμεταλλεύονταν έτσι με έναν ακόμα τρόπο την έλλειψη κοινωνικών υπηρεσιών για την κάλυψη αυτών των αναγκών, αφού τέτοιες υπηρεσίες στον καπιταλισμό αποτελούν περιττό κόστος. Σήμερα η μερική απασχόληση είναι καθεστώς για άντρες και γυναίκες και πολλές φορές είναι η μόνη δουλειά που βρίσκει κανείς, ακόμα και αν δεν το επιδιώκει.

Το ίδιο θα συμβεί και με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Ο εργοδότης θα είναι αυτός που θα αποφασίζει την εφαρμογή της και ο εργαζόμενος -μόνος του απέναντι στον εργοδότη- θα εξαναγκάζεται να συναινέσει, αφού «αν δεν το κάνει αυτός, θα βρεθεί άλλος που θα το κάνει». Τα περί «κοινής απόφασης» μόνο ως ανέκδοτο ακούγονται.

Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί για κανένα λόγο να είναι προς το συμφέρον του εργαζόμενου να δουλεύει 10 ώρες τη μέρα. Δεν είναι προς το συμφέρον κανενός φοιτητή να δουλεύει 10ωρο αντί να παρακολουθεί τα μαθήματά του, προκειμένου να πάρει κάποια ρεπό στην εξεταστική περίοδο. Θα έπρεπε να μπορεί να σπουδάζει χωρίς να χρειάζεται να δουλέψει και σίγουρα θα έπρεπε να δικαιούται επαρκή άδεια με πλήρει αποδοχές για να δώσει τα μαθήματά του, χωρίς καμία άλλη προϋπόθεση. Δεν είναι προς το συμφέρον κανενός εργαζόμενου να τον ξεζουμίζουν στη δουλειά, να μην έχει χρόνο για τίποτα άλλο, να μην έχει κοινωνική ζωή, να μην μπορεί να προγραμματίσει το οτιδήποτε. Αυτή η κατάσταση έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή του, οι οποίες προφανώς δεν «εξαφανίζονται» ως δια μαγείας την περίοδο που μπορεί να δουλεύει 6ωρο, αλλά τον ακολουθούν και τότε.

Όσο και αν προσπαθούν να παρουσιάσουν τον εργασιακό μεσαίωνα που διαμορφώνουν ως «σύγχρονο» και συμβατό με τεχνολογικές εξελίξεις, σε αντίθεση με το δήθεν «απαρχαιωμένο 8ωρο», η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Αν το 8ωρο είναι απαρχαιωμένο, αυτό μπορεί να σημαίνει μόνο ότι στον 21ο αιώνα, στην εποχή του 5G, των νέων τεχνολογικών εφαρμογών, ωριμάζει το αίτημα για μείωση του εργάσιμου χρόνου με ταυτόχρονη αύξηση μισθών, σταθερή δουλειά και πλήρη ασφαλιστικά δικαιώματα.