Κ’ είσαι τραγούδι κ’ είσαι φως στης εργατειάς το στόμα πλάθεις μαζί και πλάθεσαι, σου φέγγει ο Σοσιαλισμός κι η ελπίδα η πανανθρώπινη σού ανθοβολάει το χώμα Κ’ είσαι τραγούδι κ’ είσαι φως στης εργατειάς το στόμα πλάθεις μαζί και πλάθεσαι, σου φέγγει ο Σοσιαλισμός κι η ελπίδα η πανανθρώπινη σού ανθοβολάει το χώμα. Γιάννης Ρίτσος - "ΕΣΣΔ"
Τον Δεκέμβρη του 1991, γράφονταν η «τελευταία πράξη του δράματος» των αντεπαναστατικών ανατροπών στην Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο κατέβηκε από το Κρεμλίνο. Η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» το Σάββατο 28 Δεκέμβρη, μια μέρα μετά, κυκλοφόρησε με τίτλο, «Ελπίδα η πάλη των λαών», καλώντας τους κομμουνιστές και την εργατική τάξη της χώρας μας να κρατήσουν ψηλά τη σημαία της πάλης για τον Σοσιαλισμό. Τι ήταν αυτό που κατέστησε την Σοβιετική Ένωση «φάρο» για τους λαούς του κόσμου; Ήταν το νέο που έφερε η κατάργηση των εκμεταλλευτικών σχέσεων, μέσω των νομοτελειών του Σοσιαλισμού, ενσαρκώνοντας την πάλη εκατομμυρίων εργαζομένων. Ποιες είναι αυτές οι νομοτέλειες όμως και πως εκφράστηκαν στην ΕΣΣΔ;
Κοινωνική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής
Με την Οκτωβριανή Επανάσταση, η σοβιετική εξουσία καταργεί την ατομική ιδιοκτησία των καπιταλιστών σε συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, τις βιομηχανίες, τον ορυκτό πλούτο, τη γη. Δίνει την ιδιοκτησία αυτών των μέσων σε αυτούς που τα δουλεύουν, τους εργαζόμενους. Κανείς έτσι, δεν μπορούσε να έχει άλλον άνθρωπο «στη δούλεψή του». Παρόλα αυτά συνέχιζαν να υπάρχουν επιβιώσεις ομαδικής ιδιοκτησίας, ιδιαίτερα στην αγροτική παραγωγή. Ωστόσο η αστική τάξη έπαψε να παρασιτεί από την εκμετάλλευση των
εργαζομένων όπως πριν. «Δώστε μου ένα πλούσιο άτομο. Δεν υπάρχει όμως τέτοιο άτομο. Μπορείτε να μου πείτε την ακριβή διεύθυνση έστω και ενός σοβιετικού εκατομμυριούχου;»1. Αυτή ήταν και η μήτρα όλων των κατακτήσεων που γνώρισαν οι σοβιετικοί λαοί.
Κριτήριο η κάλυψη των κοινωνικών αναγκών
Καταργώντας το καπιταλιστικό κέρδος ως κριτήριο στην παραγωγή, η σοβιετική οικονομία έβαλε στο επίκεντρο τις κοινωνικές ανάγκες, την προσπάθεια για την κάλυψή τους. Χαρακτηριστικά, για το ζήτημα της κατοικίας και της ενέργειας που σήμερα κατατρώει το εισόδημα των οικογενειών μας, περιγράφεται: «Οι κατοικίες ήταν κρατικές και δίνονταν στους εργαζόμενους... στην άκρη κάθε πόλης στηνόταν εργοστάσιο θερμικής ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων της πόλης»2. Είναι χαρακτηριστικό πως τα έξοδα για νοίκι, θέρμανση, ηλεκτρικό και λοιπά, δεν ξεπερνούσαν το 5% του οικογενειακού προϋπολογισμού3. Από το 1917 καθιερώνεται το οχτάωρο – πενθήμερο. Μέχρι το 1939 οι εγγράμματοι πολίτες φτάνουν το 90% σύμφωνα με την απογραφή, ενώ πριν την επανάσταση ο αναλφαβητισμός έφτανε το 70%. Καθιερώνεται δωρεάν πρόσβαση σε Υγεία και Παιδεία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό4. Αποδείχθηκε έτσι η απελευθερωτική δύναμη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε το επίπεδο παραγωγής και τεχνολογίας της προεπαναστατικής Ρωσίας που παραλήφθηκε από τους μπολσεβίκους.
Κεντρικός Σχεδιασμός
Στη βάση της κοινωνικής ιδιοκτησίας των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, αναπτύσσεται ο κεντρικός σχεδιασμός. Η σύνδεση των εργαζομένων με τα μέσα παραγωγής δεν γίνεται πλέον μέσω της καπιταλιστικής αγοράς και των αντίστοιχων νόμων της. Αντίθετα μέσω του κεντρικού σχεδιασμού αξιοποιείται το σύνολο του εργατικού και επιστημονικού δυναμικού, εξασφαλίζεται η ενιαία δράση της κοινωνίας για την κάλυψη των αναγκών της. Σε αυτή την προσπάθεια δεν «περίσσευε» κανένας, καταργήθηκε η ανεργία ως κοινωνικό φαινόμενο. Από τη στιγμή λήψης του πτυχίου, όπως περιγράφεται «εκεί, επιτόπου επικυρώνεται ο διορισμός μας. Εκεί, μέχρι τον τελευταίο»5. Μέσω του κεντρικού σχεδιασμού και με την ενεργό συμμετοχή εκατομμυρίων εργαζομένων, έγινε δυνατή η υλοποίηση γιγαντιαίων αλμάτων στην παραγωγή όπως ο εξηλεκτρισμός ολόκληρης της χώρας τη δεκαετία του 1920, το έπος της μετατροπής της ειρηνικής σε πολεμική βιομηχανία πριν και μέσα στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το άλμα της διερεύνησης του Διαστήματος στη συνέχεια.
Εργατική εξουσία
Τα Σοβιέτ (δημιουργήθηκαν το 1905 σε συνθήκες οξυμμένων ταξικών συγκρούσεων) αποτελούσαν πυρήνες οργάνωσης της εργατικής τάξης, λειτουργούσαν με εκλεγμένους αντιπροσώπους. Κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση καθιερώθηκαν ως φύτρα της μελλοντικής εργατικής εξουσίας και αποτύπωσαν τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση πλευρών της κοινωνίας τους. Στο 5ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ (1918) ψηφίστηκε το πρώτο σύνταγμα αποτυπώνοντας πως «όλη η εξουσία ανήκει σε όλο τον εργαζόμενο πληθυσμό της χώρας, που ενώνεται σε Σοβιέτ της πόλης και της υπαίθρου». Για πρώτη φορά, το δικαίωμα του εργαζόμενου και του νέου να εκλέγουν και να εκλέγονται έγινε ουσιαστικό από τυπικό που είναι στον καπιταλισμό. «Ποιές ήταν οι συνθήκες που έδωσαν σε εμένα, μια πρώην αγράμματη εργάτρια γης, να γίνω μια νομοθέτης, μια βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ»;6 θέτει σαν βασικό ερώτημα η
Πάσα Αγγελίνα, η πρώτη γυναίκα ποντιακής καταγωγής σε δημόσιο αξίωμα. Τα παραπάνω φωτίζουν αφενός τις πρωτοφανέρωτες κατακτήσεις που είχε η εργατική τάξη στο πλαίσιο της ανωτερότητας των σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, το ποίες είναι οι νομοτέλειες που πρέπει με πρώτη ευθύνη του ΚΚ σχεδιασμένα να καθορίζουν την άσκηση της πολιτικής του. Όταν αυτό δεν γίνεται (ορισμένα σχετικά ζητήματα παρουσιάζονται στο κείμενο των επόμενων σελίδων του «Οδηγητή») υπάρχουν αρνητικές συνέπειες.
Παραπομπές
1. Σατιρικό λογοτεχνικό έργο «Το χρυσό μοσχάρι”. Εκδόσεις
«Σύγχρονη Εποχή», 2021.
2. Κώστας Τάτσης «Ο Σοσιαλισμός που γνώρισα. Η 40χρονη ζωή
και δράση μου στην ΕΣΣΔ». Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2017.
3. Μπόρις Πονομαριόφ: «Ο κομμουνισμός στον κόσμο που αλ-
λάζει». Εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 1983
4. «Επιτεύγματα και κατακτήσεις της εργατικής τάξης στο Σο-
σιαλισμό. Για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Σοσιαλιστική
Επανάσταση». Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 2017
5. Ριζοσπάστης «Πείρα από την εκπαίδευση στο Σοσιαλισμό» -
9/11/2014
6. Πάσα Αγγελίνα: «Άξιο τέκνο ενός καταξιωμένου λαού». Εκδό-
σεις «Σύγχρονη Εποχή», 2016.