Ποιός να μας έλεγε ότι θα ερχόμασταν το μήνα Δεκέμβριο να μιλήσουμε για το Παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου. Μακάρι βέβαια, η μόνη ιδιαιτερότητα που είχε το φετινό μουντιάλ να ήταν ότι πραγματοποιείται μέσα στο χειμώνα. Δυστυχώς όμως, δεν είναι μόνο αυτό… Το Μουντιάλ που διεξάγεται στη «ποδοσφαιρομάνα» του Κατάρ έχει λάβει επάξια την «υποψηφιότητα» του πιο «βρώμικου» παγκόσμιου κυπέλου ποδοσφαίρου στην ιστορία του θεσμού. Το ποδόσφαιρο είναι αναμφίβολα ο «βασιλιάς» των αθλημάτων! Έχει τη δύναμη να κάνει εκατομμύρια θεατές σε όλο τον κόσμο να παρακολουθούν με ανοιχτό το στόμα 22 παίκτες να κλωτσάνε το τόπι! Και εδώ είναι και μία μεγάλη διαφορά του παγκόσμιου κυπέλου ποδοσφαίρου με τις υπόλοιπες διοργανώσεις.
Είναι ένας θεσμός που καθηλώνει τους πάντες μπροστά από μία τηλεόραση. Ακόμη και αυτούς που δε θα έβλεπαν ποδόσφαιρο σε άλλες περιπτώσεις. Το φετινό μουντιάλ όμως έχει μια διαφορετική χροιά καθώς δικαιολογημένα έχει σηκώσει ένα τεράστιο κύμα αντιδράσεων και προβληματισμού σε όλο τον κόσμο. Οι προεκτάσεις που έχει το συγκεκριμένο θέμα είναι πολλές, συγχωρέστε μας καθώς είναι αδύνατον να αναλυθούν όλες μέσα σε δύο σελίδες.
Πάμε να ξεδιπλώσουμε μαζί το κουβάρι ενός μουντιάλ που θα μείνει στην ιστορία. Κι αυτό, όχι για το υψηλό επίπεδο ποδοσφαίρου που παίζεται αλλά για πολύ σημαντικότερους λόγους…
Πίσω (ή κάτω) από τη βιτρίνα της χλιδής και των εκθαμβωτικών σταδίων
Δεν είναι μόνο ότι πραγματοποιείται στη μέση της χρονιάς, διακόπτοντας τα εγχώρια πρωταθλήματα, δεν είναι η συνεχής καταπόνηση και τραυματισμοί των παικτών, δεν είναι η «ανύπαρκτη» προετοιμασία των εθνικών ομάδων, δεν είναι τα αμέτρητα αθλητικά «φάουλ» που έγιναν για τη διεξαγωγή του. Αυτά είναι τα «δευτερεύοντα»…
Είναι κυρίως η φρίκη ενός μουντιάλ που όχι μόνο δεν «προσέφερε καλύτερες συνθήκες εργασίας στους εργάτες όλου του Αραβικού κόσμου» όπως δήλωνε ο Ζ. Μπλάτερ, πρώην Πρόεδρος της FIFA, αλλά στην πραγματικότητα κάτω από τα πολυτελή στάδια και τους φανταχτερούς φωτισμούς κείτονται νεκρά σύμφωνα με πηγές τα κορμιά 15000 μεταναστών εργατών. Βέβαια για το Κατάρ και τη FIFA, οι νεκροί είναι 3…
Είναι η εξαντλητική δουλειά σε μία χώρα με μέσο όρο θερμοκρασίας τους καλοκαιρινούς μήνες τους 42 βαθμούς κελσίου, εν τέλει η ίδια η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής στο βωμό του κέρδους και του εμπορευματοποιημένου αθλητισμού, έκφραση του οποίου είναι και το Μουντιάλ. Οικονομικοί μετανάστες από το Νεπάλ, την Ινδία, το Πακιστάν και αλλού έχτισαν με το κορμί και το αίμα τους τη «βιτρίνα» των πολυτελών αθλητικών εγκαταστάσεων και των γηπέδων του Κατάρ.
Οι μαρτυρίες για τις συνθήκες εργασίας σοκάρουν
Χιλιάδες εργάτες αναγκάστηκαν λόγω της φτώχειας να φύγουν από τις χώρες τους και να υπογράψουν συμβόλαια με διάφορα δουλεμπορικά γραφεία για να εργαστούν στο Κατάρ. Μάλιστα, τα ίδια τα δουλεμπορικά ζητούσαν λεφτά με τη μορφή δανείου από τον μισθό τους για να τους βρούνε δουλειά. Είναι χαρακτηριστικό ότι με την υπογραφή του συμβολαίου παρέδιδαν τα χαρτιά τους στους εργοδότες, στερώντας το δικαίωμα στο να παραιτηθούν καθώς δε θα μπορούσαν να επιστρέψουν στη χώρα τους. Πολλοί μέσα στην αγανάκτηση τους αναγκαζόταν μέχρι και να χτυπήσουν συναδέλφους τους έτσι ώστε να τους διώξουν από τη δουλειά και να γυρίσουν πίσω στις χώρες τους. Αυτά μάλλον δεν έφτασαν στα αυτιά της κυρίας Καϊλή…
Μα καλά, γιατί στο Κατάρ;
Εύλογη απορία, ειδικά για όσους έχουν μία στοιχειώδη επαφή με το άθλημα. Ας ξεκινήσουμε από το εξής: Το ποδόσφαιρο, γενικότερα ο αθλητισμός στον καπιταλισμό, αποτελεί εμπόρευμα. Και μάλιστα πολύ ακριβό. Έτσι, οι μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις και ο τόπος διεξαγωγής τους (Ολυμπιακοί αγώνες, Παγκόσμιο κύπελλο κλπ) γίνονται αντικείμενο διαπάλης μεταξύ κρατών και επιχειρηματικών κολοσσών και μία τεράστια ευκαιρία για να αποκομίσουν τεράστια κέρδη. Εδώ μπορούμε να εντοπίσουμε και την κύρια αιτία που επιλέχθηκε το Κατάρ για τη διεξαγωγή του Παγκόσμιου κυπέλλου, καθώς μιλάμε για ένα κράτος 3 εκατομμυρίων πολιτών όπου το 88% είναι ξένοι υπήκοοι, με μία εθνική ομάδα πολύ χαμηλά στην παγκόσμια κατάταξη και μία χώρα ανέτοιμη για τη διεξαγωγή τέτοιας διοργάνωσης, αφού απαιτούνταν τεράστια έργα αθλητικών εγκαταστάσεων για την πραγματοποίηση του Παγκοσμίου κυπέλου. Καταλαβαίνει εύκολα κανείς λοιπόν, ότι τα κριτήρια επιλογής δεν ήταν ιδιαίτερα… αθλητικά. Και εδώ βρίσκεται και μία οφειλόμενη απάντηση σε όλους αυτούς που χρόνια «κραυγάζουν» ότι το ποδόσφαιρό δεν συνδέεται με την πολιτική καθώς και το περιβόητο δόγμα «no politica» της FIFA.
Το «άκρως πολιτικό» «no politica» της FIFA, το οποίο ήρθε στο προσκήνιο ιδιαίτερα στο φετινό Μουντιάλ, επιχειρεί να ελαχιστοποιήσει τις αντιδράσεις για τα όσα έχουν συμβεί στο φετινό μουντιάλ μέσω της «ουδετερότητας» που επικαλείται, να οδηγήσει στην απάθεια και στο να μη θίγονται σημαντικά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Ρίχνει έτσι «στάχτη στα μάτια» παικτών και φιλάθλων, ενώ συν τοις άλλοις και η εφαρμογή του είναι άκρως μεροληπτική.
Είναι ο ίδιος οργανισμός που τιμώρησε πρόσφατα την Σέλτικ επειδή οι οπαδοί της ύψωσαν σημαίες της Παλαιστίνης σε αγώνες με ομάδες από το Ισραήλ. O ίδιος οργανισμός όπου επί Χαβελάνζε παρέδιδε το Μουντιάλ στο δικτάτορα Βιδέλα, σε μία προσπάθεια να ξεπλύνει την χούντα των βασανιστηρίων. Η λίστα για το συγκεκριμένο οργανισμό είναι τεράστια…
Ουσιαστικά οι αποφάσεις που στέλνουν το Μουντιάλ στην εκάστοτε χώρα, ο τρόπος διεξαγωγής του, οι οικονομικές συμφωνίες κ.ά παίρνονται στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. Η επιλογή του Κατάρ, το αποδεικνύει με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο. To Κατάρ ουσιαστικά «το πλήρωσε και το πήρε». Μια σειρά από στοιχεία που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας τον τελευταίο καιρό, αποδεικνύουν την τεράστια διαφθορά και διαπλοκή που υπάρχει στην διοργανώτρια αρχή του Παγκόσμιου κυπέλλου, την FIFA, όπου μεγαλοστελέχη της εξαγοράστηκαν για να δώσουν την ψήφο τους στη διοργανώτρια χώρα εξυπηρετώντας συμφέροντα και συμφωνίες μεγάλων μονοπωλιακών ομίλων και κρατών. Δεν είναι τυχαίες και οι αντιδράσεις από την πλευρά της Αμερικής όπου θεωρούταν «φαβορί» για τη διεξαγωγή του Μουντιάλ το 2022 καθώς και οι αποκαλύψεις που έγιναν για τη FIFA από τις Αμερικανικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα μετά την ψήφιση του Κατάρ.
Η ευαισθησία που… άργησε να έρθει
Η όψιμη ευαισθησία ορισμένων Ευρωπαϊκών κρατών για το Μουντιάλ στο Κατάρ μάλλον δεν είναι τόσο «αθώα» όσο φαίνεται… Αξίζει να αναφερθούν δύο παραδείγματα:
- Λίγες εβδομάδες πριν την ψηφοφορία, ο Πρόεδρος της UEFA, Μισέλ Πλατινί, που είχε μεγάλη επιρροή σε ό,τι αφορά τις ψήφους των Ευρωπαί- ων εκπροσώπων της ΕΕ της FIFA, δείπνησε με τον πρόεδρο της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί και τον γιο του εμίρη του Κατάρ. Ο Πλατινί θα δηλώσει έπειτα σε συνέντευξη του: «Μου έγινε αντιληπτό ότι η Γαλλία θα χαιρόταν αν ψήφιζα το Κατάρ». Τα όσα ακολούθησαν; Το beIN Sports, τηλεοπτικό δίκτυο του Κατάρ, αγόρασε τα τηλεοπτικά δικαιώματα της γαλλικής λίγκας και συν τοις άλλοις κλείστηκαν τεράστιες εμπορικές συμφωνίες μεταξύ Κατάρ και Γαλλίας όπως η αγορά από το Κατάρ πολλών γαλλικών αεροσκαφών της Airbus. «Εάν ήμουν αρχηγός του κράτους -αλλά δεν είμαι πλέον- δε θα πήγαινα στο Κατάρ» δήλωνε ο Φρανσουά Ολάντ στις 22 Σεπτεμβρίου. Μάλλον, όταν βρισκόταν στο μέγαρο
του Ελιζέ, ο πρώην Πρόεδρος δεν είχε τέτοιες ευαισθησίες. Στις 23 Ιουνίου 2013, σε επίσημη επίσκεψη στην Ντόχα, υποσχόταν μάλιστα ότι η Γαλλία θα βοηθούσε το εμιράτο «να διοργανώσει ένα πολύ ωραίο Παγκόσμιο Κύπελλο». Τότε, ήταν γνωστές οι συνθήκες εργασίας και η τύχη χιλιάδων μεταναστών εργατών αλλά καθώς διακυβεύονταν το σχέδιο πώλησης των πολεμικών αεροσκαφών Ραφάλ, η ευαισθησία περίσσευε. Όσο για την απόφαση της δημαρχίας του Παρισιού που δεν θα θέσει σε λειτουργία τους ειδικά διαμορφωμένους χώρους με γιγαντοοθόνες;
Ίσως η δήμαρχος να το ξανασκεφτεί σε μία από τις συχνές επισκέψεις της στις θέσεις των επισήμων του σταδίου Παρκ ντε Πρενς, της Παρί Σεν-ζερμέν ιδιο- κτησίας της Qatar Investment Authority…
- Οι αντιδράσεις της Γερμανίας από την άλλη, δε «πείθουν» ιδιαίτερα. Η «δημοκρατική» Γερμανία «ανησυχεί» για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Κατάρ με αποκορύφωμα τη «μάχη του περιβραχιονίου». Όλα αυτά μοιάζουν πολύ δημοκρατικά και ανθρωπιστικά. Μόνο που κρύβουν και μια μεγάλη δόση ηθικολογίας που… άργησε να έρθει. Τα τελευταία χρόνια το Εμιράτο έχει διευρύνει τη διείσδυσή του στην ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης, με αντίστοιχες κινήσεις και από την πλευρά της Γερμανίας. Δεν είναι μόνο το ποσοστό 17% των μετοχών της Volkswagen και το 4,99% της Porsche. Κρατικά επενδυτικά ταμεία του Κατάρ κρατούν αυτή τη στιγμή στα χέρια τους το 12,3% της Hapag Lloyd της μεγαλύτερης ναυτιλιακής εταιρείας στη χώρα, το 6,1% της διαβόητης Deutsche Bank, το 9% του ενεργειακού κολοσσού RWE, το 3,04% της Siemens.
Όλος αυτός ο συρφετός του φετινού Μουντιάλ, ως αποτέλεσμα της πλήρους εμπορευματοποίησης ενός λαϊκού αθλήματος, βρίσκει όμως και πραγματική αντίσταση. Από εκατομμύρια φιλάθλους παγκοσμίως που κρατούν ζωντανή τη δίψα και το ρομαντισμό του αθλήματος. Από προσωπικότητες όπως ο Ερίκ Καντονά, ο οποίος ξεκίνησε ολόκληρη καμπάνια με σύνθημα το μποϊκοτάζ των αγώνων του Κατάρ. Τα παραδείγματα που μπορούμε να αναφέρουμε είναι πολλά, αλλά το σίγουρο είναι ένα: Όσο κι αν προσπαθούν να δηλητηριάσουν το ποδόσφαιρό, πάντα θα υπάρχουν οι πραγματικοί «εραστές» του αθλήματος αλλά και οι αγνοί φίλαθλοι που ονειρεύονται και παλεύουν για ένα διαφορετικό ποδόσφαιρο. «Το ποδόσφαιρο έχει γίνει μία από τις πιο επικερδείς αγορές στον πλανήτη, οργανωμένη έτσι ώστε όχι να βοηθήσει το παιχνίδι αλλά περισσότερο να το εμποδίσει. Ευτυχώς, στο χορτάρι μπορείς ακόμα να δεις κάποιον αθώο πιτσιρικά, ο οποίος αφήνει στην άκρη τις ντιρεκτίβες και κάνει το χοντρό λάθος να ντριμπλάρει όλη την αντίπαλη ομάδα, ακόμα και τον διαιτητή, ακόμα και τους φιλάθλους στις εξέδρες, με μοναδικό σκοπό να νιώσει τη σαρκική ευχαρίστηση του να αγκαλιάσει την απαγορευμένη περιπέτεια της ελευθερίας» (Eduardo Galeano)