Σαν σήμερα η "Ματωμένη Κυριακή" του Δεκέμβρη του 1944:Φωτογραφικό οδοιπορικό... στην Αθήνα του Δεκέμβρη του '44

3 Δεκέμβρη 1944. Από νωρίς το πρωί ο λαός ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του ΕΑΜ να διαδηλώσει ενάντια στον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Χιλιάδες λαού συνέρρευσαν στις προσυγκεντρώσεις που ενώθηκαν σε μια τεράστια λαοθάλασσα με κατεύθυνση την πλατεία Συντάγματος. Καθώς η κεφαλή της πορείας πλησίαζε το Σύνταγμα οι δυνάμεις του Άγγελου Έβερτ, αρχηγού της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών, άνοιξαν πυρ στο άοπλο πλήθος. 21 έπεσαν νεκροί και 140 τραυματίστηκαν. Έτσι ξεκίνησε η ηρωική μάχη των 33 ημερών του λαού της Αθήνας και του Πειραιά.

* Η αστυνομία πυροβολεί άοπλους διαδηλωτές στη λεωφόρο Αμαλίας, μπροστά στη Βουλή. Στο βάθος στην οδό Όθωνος διακρίνονται τα γραφεία του ΚΚΕ.

4 Δεκέμβρη 1944. Ημέρα απεργίας μα και κηδείας των θυμάτων της προηγούμενης μέρας. Η απεργία σημειώνει 100% επιτυχία. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά, σε μια συγκλονιστική ατμόσφαιρα πένθους και μαχητικότητας, συνόδευσε τους ηρωικούς νεκρούς του στο Α’ Νεκροταφείο όπου έγινε η κηδεία τους. Όταν ο όγκος της πένθιμης πομπής έφτασε στο Σύνταγμα οι διαδηλωτές γονάτισαν, ορκίστηκαν στη μνήμη των νεκρών και έψαλαν το “Πένθιμο Εμβατήριο”. Στην κεφαλή της πορείας το ματοβαμμένο πανό του ΕΑΜ: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα».

5 Δεκέμβρη 1944. Ο Λόχος Σπουδαστών του ΕΛΑΣ “Λόρδος Μπάιρον” κατέλαβε όλα τα κτίρια του Πολυτεχνείου με αποστολή, με την κάλυψη πυρών απ’ το Πολυτεχνείο να καταλάβει το κτίριο της Γενικής Ασφάλειας, που βρισκόταν στη γωνία Πατησίων και Στουρνάρη, 15 μόλις μέτρα απ’ το Πολυτεχνείο. Οι Βρετανοί δεν άργησαν να επέμβουν. Η πύλη του Πολυτεχνείου έπεσε κάτω απ’ τις ερπύστριες ενός βρετανικού τανκ. Οι μαχητές του ΕΛΑΣ, κόντρα σε υπέρτερες δυνάμεις, πολέμησαν παλικαρίσια με ελαφρύ οπλισμό και όταν νύχτωσε κατάφεραν να διαφύγουν. Την επόμενη μέρα οι Βρετανοί αποσύρθηκαν και ο Λόχος Σπουδαστών ανακατέλαβε όλα τα κτίρια του Πολυτεχνείου.

*Στη φωτογραφία οδόφραγμα στη συμβολή των οδών Πατησίων και Στουρνάρη, δίπλα στο Πολυτεχνείο.

6 Δεκέμβρη 1944. Στο μέγαρο της Οδού Κοραή 4 στεγάστηκαν μετά την απελευθέρωση τα γραφεία της ΚΕ του ΕΑΜ, τα οποία και κατέλαβαν με άρματα μάχης οι εγχώριες αστικές και βρετανικές δυνάμεις. Το κτίριο έχει τη δική του ιστορία: Ανεγέρθηκε το 1938 και αρχικά στέγασε την “Εθνική Ασφαλιστική”. Στην Κατοχή επιτάχθηκε απ’ τους Γερμανούς και στέγασε την “Κομαντατούρ” και άλλες υπηρεσίες των Γερμανών. Τα υπόγεια του κτιρίου χρησιμοποιήθηκαν ως φυλακές της Γκεστάπο, όπου βασανίστηκαν πολλοί αγωνιστές. Ο χώρος αυτός είναι σήμερα προσβάσιμος στο κοινό.

Στην ευρύτερη περιοχή της Ακρόπολης έγιναν σκληρές συγκρούσεις. Στους πρόποδες της Ακρόπολης έδρευε το Σύνταγμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη, που έγινε στόχος ορμητικής επίθεσης του ΕΛΑΣ. Για αρκετές μέρες ο ΕΛΑΣ πολιορκούσε το Σύνταγμα. Δεν μπόρεσε όμως να το καταλάβει, λόγω της επέμβασης των Βρετανών –που μεταξύ άλλων χτυπούσαν τον ΕΛΑΣ με βαρέα όπλα απ’ τον βράχο της Ακρόπολης. Ο ΕΛΑΣ όμως απαγόρευσε κάθε ανταπόδοση των πυρών για να μην προξενηθούν ζημιές στο μνημείο.

*Στη φωτογραφία μαχητές του ΕΛΑΣ σε μια γωνιά της Πλάκας.

Στις Προσφυγικές Πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας τα “σημάδια” της μάχης του Δεκέμβρη είναι ακόμα ορατά. Οι τρύπες στους τοίχους δεν είναι προϊόν της φθοράς του χρόνου μα των χτυπημάτων του αστικού στρατού και των Εγγλέζων. Κατά τη διάρκεια
του Δεκέμβρη δυνάμεις του ΕΛΑΣ ήταν ταμπουρωμένες μέσα στα Προσφυγικά. Οι Πολυκατοικίες, που βρίσκονται απέναντι απ’ το γήπεδο του Παναθηναϊκού, ήταν τότε τα ψηλότερα κτήρια της περιοχής. Η θέση τους επομένως ήταν πολύ σημαντική για τον έλεγχο
ολόκληρης της περιοχής. Στον χώρο το ΚΚΕ έχει τοποθετήσει μνημείο προς τιμή των μαχητών και των μαχητριών του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ που πολέμησαν τον Δεκέμβρη του ‘44.

Πρωτοχρονιά ‘45. Η μάχη της Αθήνας οδεύει προς το τέλος της. Ο ΕΛΑΣ και μαζί του ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά υποχωρεί, μα δε νικιέται, δεν παραδίδεται στον αντίπαλο. Η μάχη δίνεται μέχρις εσχάτων. Η Πρωτοχρονιά βρίσκει τους μαχητές του ΕΛΑΣ ταμπουρωμένους σε μια πολυκατοικία στην συμβολή των οδών Ναυαρίνου και Μαυρομιχάλη, απέναντι απ’ το Χημείο –που ήταν πιασμένο απ’ τους Χίτες. Σύντομα η πολυκατοικία σφυροκοπείται αλύπητα απ’ τον εχθρό. Σκοτώνονται 3 ΕΛΑΣίτες και τραυματίζεται ακόμα ένας (ο Γιάννης Ξενάκης, ο μετέπειτα διάσημος μουσικοσυνθέτης Yianni). Αποφασίζεται η εγκατάλειψη της πολυκατοικίας. Ανοίγοντας τρύπες στους τοίχους, ο λόχος του ΕΛΑΣ πέρασε σε μια πολυκατοικία στην οδό Διδότου. Το πρωί της επόμενης μέρας οι δυνάμεις του εχθρού εντοπίζουν και αυτήν την “κρυψώνα” του ΕΛΑΣ. Με τη ντουντούκα δίνουν στους μαχητές μια ώρα διορία να παραδοθούν. Κανείς δε συζητά για παράδοση. Η ώρα περνά, αρχίζει το σφυροκόπημα απ’ τα τάνκς. Οι προσπάθειες του εχθρού να εισέλθει στο κτίριο αντιμετωπίζονται αποφασιστικά. Η νύχτα φτάνει χωρίς απώλειες για τον ΕΛΑΣ. Αργά τη νύχτα οι ΕΛΑΣίτες διέφυγαν -ανοίγοντας τρύπα- μέσω ενός φαρμακείου στη γωνία της Διδότου με τη Χαριλάου Τρικούπη. Σκόρπισαν στους γύρω δρόμους και αρκετοί κατάφεραν να γλιτώσουν...

*Στην πρώτη φωτογραφία ό,τι απόμεινε απ’ την πολυκατοικία της οδού Διδότου 47. Στη δεύτερη η πολυκατοικία που βρίσκεται σήμερα στο ίδιο σημείο.

Πηγή: Πολιτιστική Εταιρεία