Προτάσεις βιβλίων για μαθητές:Καλες διακοπές μ' ένα καλό βιβλίο

Το βιβλίο αυτό διαπραγματεύεται μια από τις λιγότερο γνωστές πλευρές της ηρωικής αντίστασης του λαού ενάντια στο φασισμό και το ναζισμό: Τη συμμετοχή των παιδιών στον αγώνα μέσα από τις γραμμές της οργάνωσης των «Αετόπουλων» στο πλευρό των αγωνιστών του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ.

Διαδραματίζεται στην Αθήνα, τον τελευταίο χρόνο της γερμανικής κατοχής (Απρίλης 1944). Ο συγγραφέας του, ο Δ. Ραβάνης-Ρεντής ήταν από τους αγωνιστές που σφράγισαν με τη δράση τους την εποποιία του ελληνικού λαού εναντίον και του ξένου κατακτητή και του ντόπιου εκμεταλλευτή, συνεργάτη του φασισμού και του κάθε λογής εκφραστή του. Στα "Παιδιά της Αθήνας", η λαϊκή αντίσταση απέναντι στον κατακτητή και τον ντόπιο συνεργάτη του, ο λυσσαλέος πόλεμος κατά του φασισμού - ναζισμού, ο γεμάτος θυσίες αγώνας για τη λευτεριά, την ειρήνη και την προκοπή του λαού έχουν ταυτότητα και όνομα που φωνάζει. Αυτός είναι και ο λόγος που γράφτηκε τούτο το βιβλίο, που σαν υπότιτλο έχει "Μυθιστόρημα από την Αντίσταση". Για να μην καλυφθούν από τη σκόνη της λήθης εκείνοι οι αγώνες, μα και για να μπουν εμπόδια στην καπηλεία τους.

Είναι ένα από τα πιο κεφάτα, τα πιο αισιόδοξα, τα πιο αληθινά βιβλία που έχουν γραφτεί για εκείνες τις δύσκολες, μα γεμάτες συλλογικότητα και αλληλεγγύη μέρες, αφού ένας πραγματικός αγωνιστής δεν μπορεί παρά να διαθέτει υπομονή, επιμονή και, προπαντός, αισιοδοξία.

Απόσπασμα του βιβλίου:

«Κάθε συγγραφέας ξέρει πως, στο τέλος του βιβλίου του, πρέπει να γράψει: "ΕΠΙΛΟΓΟΣ". Εγώ, αντί γι' αυτό, έβαλα εκείνο το "ΔΩΔΕΚΑ ΑΚΡΙΒΩΣ". Γιατί... η ιστορία δεν είχε επίλογο... Ή, όχι... Είχε έναν επίλογο που δεν ταίριαζε καθόλου με τον αγώνα των παιδιών και των γονιών τους...

Κάποιοι σκίσανε, καταστρέψανε τα ρολόγια με το "ΔΩΔΕΚΑ ΑΚΡΙΒΩΣ".

Κάποιοι κάνανε ήρωες τους γερμανοτσολιάδες, κι ονόμασαν τους αγωνιστές "αλήτες".

Ίδια, όπως σκοτώσανε τον Ανδρούτσο, και καταδικάσανε σε θάνατο το Μακρυγιάννη, τον Πλαπούτα, τον Κολοκοτρώνη...

Νομίζανε πως σκίζοντας τα ρολόγια θα μπορούσαν να σταματήσουν το Χρόνο!

Αν είναι δυνατόν!

Παρακαλώ, γράφτε εσείς, αναγνώστες μου και φίλοι μου, τον Επίλογο! Κι εγώ μαζί σας...».

Άλλα βιβλία του Δ. Ραβάνη-Ρεντή:

- Ο δρομάκος με την πιπεριά

- 10 ατέλειωτες ώρες

Το μυθιστόρημα για νέους στην Ελλάδα οφείλει πολλά στη συγγραφέα Ζωρζ Σαρή. Τα μυθιστορήματά της καλούν τους νέους όχι να καταφύγουν σε κόσμους φανταστικούς ή ωραιοποιημένους, αλλά να μπουν μέσα στη ζωή, να κατανοήσουν την κοινωνία, να πάρουν θέση στα προβλήματα και να κρίνουν. Η ίδια μάλιστα εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και το ΕΑΜ, συμμετείχε στις μάχες του Δεκέμβρη του 1944.

Η Ζωρζ Σαρή με τα μυθιστορήματά της προσέγγισε αγωνιστικά τα μεγάλα θέματα και μίλησε στους νέους με μια γλώσσα ειλικρινή, άφοβη και πειστική. Εξάλλου, όπως έλεγε, αν γράφει για τους παλιούς ηρωισμούς και την αυτοθυσία είναι για να δείξει ότι αυτοί μπορεί να είναι καθημερινοί, να γίνονται από τον καθένα, κι έτσι να εμπνεύσει στους σημερινούς τη διάθεση να παλέψουν κι οι ίδιοι σε μια κοινωνία που κάνει τα πάντα για να τους αποχαυνώσει...

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, η συγγραφέας παρουσιάζει την Αθήνα την περίοδο της Κατοχής. Η ηρωίδα της, η δεκαεξάχρονη Ζωή προσπαθεί να καταλάβει… Προσπαθεί να καταλάβει γιατί ο πόλεμος, γιατί οι θάνατοι, γιατί η κατάκτηση της χώρας από τους ναζί, γιατί η πείνα και οι κακουχίες. Και σιγά σιγά, θα αρχίσει να αντιδρά με τις μικρές της δυνάμεις και παλεύει για τη λευτεριά.

Απόσπασμα του βιβλίου:

"Για να 'σαι κυρίαρχος της ζωής, για ν' αντικρίζεις άφοβα το θάνατο και να τον νικάς, πρέπει να δένεσαι με τους ανθρώπους, τ' αδέλφια σου, και να βαδίζεις μαζί τους στον ίδιο δρόμο, έχοντας την ίδια πίστη, τον ίδιο σκοπό".

Άλλα βιβλία της Ζωρζ Σαρή:

- Ο θησαυρός της Βαγίας

- Τα γενέθλια

Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η λογοτεχνία θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει ένα απαραίτητο συμπλήρωμα διαφόρων επιστημονικών πεδίων στο σχολείο. Το «Καπλάνι της βιτρίνας», αλλά και άλλα έργα της Α. Ζέη, όπως «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» θα μπορούσαν να παίξουν αυτόν το ρόλο, ως ενισχυτικό κείμενο στο μάθημα της Ιστορίας. Άλλωστε, ένας από τους στόχους της συγγραφέα για τη συγγραφή τους ήταν η διατήρηση της ιστορικής μνήμης.

Στο έργο αυτό η συγγραφέας, μέσω των παιδικών της αναμνήσεων, ανακαλεί εκείνα τα γεγονότα που σηματοδοτούν αυτήν την ιστορική περίοδο. Δίνει μια ερμηνεία του πολιτεύματος της δικτατορίας, όπως η ίδια το βίωσε ως παιδί, δηλώνει ευθέως την προσωπική της στάση απέναντι στη δικτατορία και τολμά επίσης να θίξει ένα σύνθετο και ευαίσθητο θέμα, αυτό των «δίκαιων» και «άδικων» πολέμων.

Κεντρικές ηρωίδες είναι δύο μικρά κορίτσια που μεγαλώνουν στη Σάμο, το 1936, η Μέλια και η Μυρτώ. Ο παππούς τους τούς διηγείται αντί για παραμύθια μύθους και θρύλους για τους αρχαίους Έλληνες. Το καπλάνι, ένα βαλσαμωμένο αιλουροειδές, που βρίσκεται μέσα στη βιτρίνα του σαλονιού του σπιτιού τους, αποτελεί το αντικείμενο των μαγικών ιστοριών που τους διηγείται ο ξάδερφός τους, ο Νίκος, φοιτητής στην Αθήνα, αλλά και συνωμοτικό μέσο επικοινωνίας μαζί του. Η δικτατορία του Μεταξά όμως θα φέρει τέλος στην παιδική αθωότητα και τα δύο κορίτσια θα βρεθούν αντιμέτωπα με προβληματισμούς και καταστάσεις, με τις οποίες θα ωριμάσουν.

Απόσπασμα του βιβλίου:

«Μας αγκάλιασε μετά και τις δύο και, κοτζάμ Νίκος, είχε τα μάτια του γεμάτα δάκρυα.

- Πώς θα φύγεις; τον ρώτησα. Δε θα σε πιάσουν, αν σε δουν στο βαπόρι;

- Θα πάω καβάλα στο καπλάνι, γέλασε κείνος.

- Δεν ξέρεις πως το καπλάνι πέθανε;

- Δεν πέθανε, Μέλισσα, πληγώθηκε μόνο και τώρα είναι μια χαρά.

(…)

Αν είχα γεννηθεί συγγραφέας θα ’γραφα μια πολύ χαρούμενη ιστορία. (…) Θα ’γραφα πως γύρισε ο Νίκος καβάλα στο καπλάνι, που ’χε τώρα και τα δυο μάτια γαλάζια. Μπορεί κιόλας να γύριζαν πετώντας, να ’χει ανακαλυφτεί πώς να πετάνε οι άνθρωποι και τα καπλάνια. Θα ’ρχονταν πρώτα σε μας, στο Λαμαγάρι. Ύστερα θα πετούσαν σ’ όλες τις χώρες κι όπου πήγαιναν θα ’καναν όλα τα παιδιά του κόσμου ΕΥ-ΠΟ, ΕΥ-ΠΟ!»

Άλλα βιβλία της Άλκης Ζέη:

- Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου

- Κοντά στις ράγιες

Το ήξερες ότι:

Ο χαρακτήρας που λειτουργεί ως πρότυπο για τη μικρή Μέλια στο "Καπλάνι της βιτρίνας", ο Νίκος, είναι κομμουνιστής. Στις πρώτες εκδόσεις του βιβλίου αυτό αναφέρεται ως εκμυστήρευση των ίδιων των παιδιών που το αντιλαμβάνονται: "Ο Νίκος είναι κομμουνιστής". Από κάποια έκδοση και μετά η συγγραφέας "αλλαξοπίστησε" και γι' αυτό φρόντισε να διαγράψει τη λέξη "κομμουνιστής" από το έργο της· ο Νίκος έγινε "επαναστάτης". Κι έτσι όμως παραμένει ενοχλητικός.

Δε φτάνει που αναθεωρούν την ιστορία, μερικοί "ξαναγράφουν" τα ίδια τους τα μυθιστορήματα. Συμβαίνει αυτό και με τους συγγραφείς, ν' αποξενώνονται κάποτε από το έργο τους. Φαινόμενο αλλοτρίωσης... Η ιστορία όμως μένει ίδια! Ο Νίκος θα συνεχίσει να τα βάζει με την εκμετάλλευση και γι' αυτό ακριβώς θα παραμείνει το πρότυπο των αναγνωστών, ακόμη κι αν η συγγραφέας τον απαρνηθεί.

Ο Μενέλαος Λουντέμης είναι ο πιο πολυδιαβασμένος Έλληνας συγγραφέας μετά τον Νίκο Καζαντζάκη, ο επονομαζόμενος και Μαξίμ Γκόργκι της Ελλάδας. Αγωνίστηκε σ’ όλη την περίοδο της ζωής του. Στην Κατοχή οργανώθηκε στο ΕΑΜ και διετέλεσε γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Το 1947 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Μακρόνησο. Το 1956 τον μετέφεραν στην Αθήνα από τον τόπο εξορίας του για να δικαστεί, επειδή, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, στο βιβλίο του «Βουρκωμένες μέρες» υπάρχουν «....προπαρασκευαστικές πράξεις εσχάτης προδοσίας....». Αφού διαβάστηκε το κατηγορητήριο ερωτώμενος από τον πρόεδρο περί της ενοχής του απαντά: «Ναι, είμαι ένοχος. Όχι όμως γι' αυτά που έγραψα, αλλά γι' αυτά που δεν έγραψα και ακριβώς γιατί δεν τα έγραψα. Κατηγορούμαι ότι έγραψα για τους απλούς ανθρώπους, για τους ανθρώπους του μόχθου, για τους φτωχούς. Μα για ποιους έπρεπε να γράψω; Εγώ αυτούς γνώρισα, αυτούς αγάπησα, μαζί τους μοιράστηκα και τις χαρές και τις πίκρες μου. Δίπλα τους γεύτηκα κι εγώ την πίκρα της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας και ήταν οι μόνοι που μου συμπαραστάθηκαν. Γι' αυτό και αισθάνομαι φταίχτης που δεν έγραψα όσα έπρεπε να γράψω γι' αυτούς». Όταν φτάνει να περιγράψει το δράμα του παιδιού και της γυναίκας του ο πρόεδρος παρατηρεί: «αν πράγματι νιώθεις στοργή για το παιδί και τη γυναίκα σου, θα 'πρεπε να 'χεις κάνει δήλωση αποκήρυξης του ΚΚΕ». Και ο Λουντέμης απαντά: «Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να γίνουν τα τέσσερα πόδια δύο. Δεν θα τα κάμω πάλι τέσσερα εγώ».

Στο βιβλίο “Οδός Αβύσσου αριθμός 0” ο Μενέλαος Λουντέμης περιγράφει τα πέτρινα χρόνια του λαού μας στις εξορίες και συγκεκριμένα στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Άλλωστε ήταν και ο ίδιος ένας από τους εξόριστους της Μακρονήσου και γνώρισε από κοντά αυτή τη φρίκη. Το βιβλίο δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο…

Απόσπασμα του βιβλίου:

«[...] Η φρίκη της Μακρόνησος δε χωράει σε βιβλία. Διαβάζεται μόνο μες στα μάτια των τρελών της. Μόνο τ' αυτιά του Λαυρίου πρόφτασαν ν' αρπάξουν κάτι ξεφτίδια απ' τις φωνές... Στην αρχή, γιατί αργότερα ράγισαν κι αυτά και δεν άκουαν πια τίποτα. [...] Κείνο το βράδυ σώπαιναν οι λύκοι γιατί ουρλιάζανε οι άνθρωποι…»

Άλλα βιβλία του Μ. Λουντέμη:

- Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα

- Θυμωμένα στάχυα

- Οι κερασιές θ’ ανθίσουν και φέτος

- Το κρασί των δειλών

Το συγκεκριμένο βιβλίο της Δήμητρας Πέτρουλα αποτελεί μια συγκλονιστική ιστορική μαρτυρία για τα θύματα της ΕΑΜικής οικογένειάς της και των συγχωριανών της και μια αναβίωση του ηρωικού αγώνα και των διώξεων των κομμουνιστών στην Πελοπόννησο. Είναι ένα βιβλίο που, με την αλήθεια και τη δυνατή, βιωματικά παραστατική γραφή του, συγκινεί τον κάθε αναγνώστη.

Απόσπασμα του βιβλίου:

«Το βιβλίο μου πίστευα πως ήθελα να το γράψω για πολλούς λόγους: Σα μνημόσυνο για τους σκοτωμένους μου, σαν σιωπηλό μοιρολόι, σαν κλάμα που στάλαζε γραμμή από την ψυχή μου, σαν ξέσπασμα στο παράπονο γιατί αναγκάστηκα να περάσω τόσο φοβερά παιδικά χρόνια και να ζήσω τρέχοντας κι όχι αργά και φυσιολογικά. Να ξεριζωθώ και να ζω σε ξένη χώρα φιλόξενη αλλά μακρινή κι αλλόφυλη. Σαν παράκληση στους ανθρώπους της προόδου, ώστε να κάνουν το παν για να μην έρχονται ποτέ και πουθενά τέτοια φοβερά χρόνια. Σαν γέλιο πικρό και ειρωνικό στους θύτες, όταν και όποτε προσπαθούνε και αποτολμούνε να βγούνε θύματα. Τελικά, πίστεψα πως είχα υποχρέωση να το γράψω σαν ελάχιστη ανταπόδοση στην πολύτιμη και συνάμα βαριά κληρονομιά που μoυ αφήσανε οι σκοτωμένοι μου γονείς και τ’ αδέρφια μου. Τη ζωή τους τη χαρίσανε όπου εκείνοι πιστεύανε πως έπρεπε. Αδιαφιλονίκητο δικαίωμά τους. Σε μένα όμως, είτε το ’θελα είτε όχι, αφήσανε το σκοτωμό τους. Έτσι αποφάσισα να γράψω ρωτώντας κι όλους όσους δεχτήκανε και δέχονται την ίδια με μένα κληρονομιά, όπου κι αν βρίσκονται, είτε στην πατρίδα μου είτε στη Χιλή είτε στη Νικαράγουα είτε στο Λίβανο είτε στην Αφρική, ή όπου αλλού. Τι θα την κάνουμε αυτή μας τη βαριά κληρονομιά; Μέτρο να μετράμε το μίσος, αίμα να ποτίζουμε την εκδίκηση, ή μαχητή ακούραστο και φύλακα ακοίμητο της Ειρήνης;».