«Να δεθεί ο καθημερινός αγώνας φοιτητών - μεταπτυχιακών - υποψήφιων διδακτόρων με την πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού»

Νίκος Σοφιανός: Στο πρώτο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ για το 21ο Συνέδριο, μιλώντας για τη δράση και τα καθήκοντα του Κόμματος και της ΚΝΕ στην εκπαίδευση τονίζουμε: «Το επόμενο διάστημα το βασικό καθήκον στους χώρους της εκπαίδευσης είναι η ενίσχυση της ιδεολογικής - μορφωτικής προσπάθειας με επίκεντρο την εκλαΐκευση της πρότασης του Κόμματος για την παιδεία, την αποκάλυψη του αστικού επιχειρήματος περί της ουδετερότητας της επιστήμης, την ανάδειξη των σύγχρονων δυνατοτήτων των παραγωγικών δυνάμεων, πρώτα απ’ όλα του ανθρώπου που ο καπιταλισμός περιορίζει».
Η έκδοση της θέσης του Κόμματος για την ανώτατη εκπαίδευση στηρίζει το άνοιγμα της συζήτησης στο κύριο: Απέναντι στο σημερινό πανεπιστήμιο που συνεχώς προσαρμόζεται στις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας, που σταθερά λειτουργεί αναπαράγοντας την κυρίαρχη ιδεολογία, που ευθύνεται για την αβεβαιότητα της εργασιακής προοπτικής, των σπουδών που προσαρμόζονται στην κατηγοριοποίηση επιστημόνων, η νεολαία μπορεί να διεκδικήσει τα δικαιώματά της, βλέποντας ποιοι και γιατί της τα στερούν, κατανοώντας το πώς και με ποιους μπορεί να τα κατακτήσει.

Οι ενότητες της έκδοσης παρουσιάζουν τις επεξεργασίες μας στα καινούργια στοιχεία που έχουν προκύψει. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζουμε τις εξελίξεις στα πλαίσια της στρατηγικής για την υλοποίηση του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και τα μέσα με τα οποία προωθείται. Στο τρίτο μέρος ξεχωρίζουμε τον κομβικό ιδεολογικό ρόλο των πανεπιστημίων στην αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας απαντώντας σε θέματα που αποτελούν σημεία αντιπαράθεσης στο περιεχόμενο σπουδών.

Στο τελευταίο μέρος γίνεται προσπάθεια εξειδίκευσης του προγράμματος του Κόμματος, κάνοντας πιο ορατό το πώς θα είναι ένα ΑΕΙ σε μια κοινωνία που λειτουργεί με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες. Πώς ο σοσιαλισμός και το κράτος του παίρνει όλα τα μέτρα προκειμένου να βοηθήσει ουσιαστικά τους φοιτητές να βγάλουν σε πέρας το καθήκον που τους ανατίθεται για να προετοιμαστούν επιστημονικά για να ενταχθούν άμεσα εργασιακά στις δομές της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Διευκρινίζουμε επίσης τι σημαίνει ενιαίος χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης και σε αυτό το πλαίσιο τις βασικές κατευθύνσεις συγκρότησης και διαμόρφωσης των επιστημονικών αντικειμένων.

Η μελέτη της έκδοσης ενισχύει την ικανότητα των πολυάριθμων δυνάμεων του Κόμματος και της ΚΝΕ στα πανεπιστήμια να διεξάγουν την πολιτικο-ιδεολογική διαπάλη με απαντήσεις απέναντι στην αστική κυριαρχία και τα εχθρικά οπορτουνιστικά ρεύματα. Ενισχύει το κριτήριο, τη μεθοδολογία, τις γνώσεις που χρειάζονται για να δυναμώνει η πρωτοπόρα αγωνιστική παρέμβαση σε επαφή με ακόμα πιο πλατιά τμήματα νέων που ασφυκτιούν μπροστά στα καθημερινά αδιέξοδα.

Ν.Σ: Δείτε τη συζήτηση για τη βάση του 10 παλιότερα και το νόμο που έφερε η κυβέρνηση της ΝΔ για την ελάχιστη βάση για την εισαγωγή στα ΑΕΙ και το θόρυβο που κάνουν για τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Στην ερώτηση «τελικά τι γίνεται;», η απάντηση βρίσκεται στη μεγάλη εκπαιδευτική αντίφαση της εποχής μας, να συνυπάρχει δηλαδή πιο έντονα η δυνατότητα ολόπλευρης επιστημονικής μόρφωσης με την αδυναμία συγκρότησης ενός στέρεου υπόβαθρου μελέτης του κόσμου. Οι επιδόσεις στις εξετάσεις είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα για την ανεπάρκεια και την υποβάθμιση του μορφωτικού περιεχομένου του σχολείου και του ψυχοφθόρου εξεταστικού καταναγκασμού που διαπερνά το Λύκειο. Ο περιορισμός της γενικής μόρφωσης είναι το στοιχείο που χαρακτηρίζει όλες τις βαθμίδες της αστικής εκπαίδευσης σήμερα. Η γνώση δίνει τη θέση της στις δεξιότητες στενού και εφήμερου χαρακτήρα. Μετρούν στις στατιστικές τους τον σύγχρονο αναλφαβητισμό να μεγαλώνει, ακαδημαϊκοί μιλούν για αδυναμία των φοιτητών να κατανοήσουν θέματα που παλιότερα ήταν πιο εύκολο να προσεγγιστούν γνωστικά. Στο διαδίκτυο βγάζουν γέλιο βιντεάκια που αποτυπώνουν απουσία βασικών γνώσεων ιστορίας, γεωγραφίας, άγνοιας έννοιας λέξεων. Ολα αυτά είναι δικό τους δημιούργημα, είναι το δικό τους σχολείο, το δικό τους πανεπιστήμιο. Η επιστήμη προοδεύει αλλά το κεφάλαιο την κρατά δέσμια στις απαιτήσεις του, έτσι προωθεί την ειδίκευση της γνώσης για τους πολλούς με μερικές καταρτίσεις και με στόχευση την πιο φτηνή ευέλικτη εργατική δύναμη.  Οι αλλαγές των προηγούμενων κυβερνήσεων και οι τωρινές αλλαγές στα ΑΕΙ κινούνται σε ένα κοινό πλαίσιο με βασική στόχευση: Η επιχειρηματική δράση των ΑΕΙ, η αξιολόγηση με κριτήρια της αγοράς, τα βήματα αποσύνδεσης του πτυχίου από το επάγγελμα, η κατηγοριοποίηση πτυχίων και Τμημάτων. Οι αλλαγές της ΝΔ θέτουν νέους ταξικούς κατασταλτικούς φραγμούς, νέες ανατροπές για μια πιο γρήγορη προσαρμογή των πανεπιστημίων στις αμεσότερες ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας.

Ν.Σ: Είναι γνώρισμα της συστημικής προπαγάνδας να ντύνει με όμορφες λέξεις μια αντιδραστική - αναχρονιστική πολιτική, που εκτός των άλλων τροφοδοτεί και τον ανορθολογισμό. Αυτές οι όμορφες λέξεις «όμορφα καίγονται», αν βάλεις δίπλα στην κινητικότητα την οδύσσεια των βιογραφικών για μια θέση σε διαγωνισμούς ΑΣΕΠ για οκτάμηνα προγράμματα και για θέση εργασίας με 14 διαφορετικές ελαστικές εργασιακές σχέσεις. Η κινητικότητα αποτυπώνεται και με το περίφημο brain drain το οποίο «στενοχωρεί» τόσους πρωθυπουργούς. Ειδικά για την αριστεία στα πανεπιστήμια κόπτεται τόσο η κυβέρνηση που... κρατά πάνω από ένα χρόνο κλειστές τις προπτυχιακές σπουδές όταν άνοιξε και ξανανοίγει τον τουρισμό θυσιάζοντας για το 1/3 των σπουδών την δια ζώσης εκπαίδευση χιλιάδων φοιτητών.

Στην έκδοση ξεχωρίζουμε την ανάγκη να αντιπαλέψουμε το αντιδραστικό περιεχόμενο χρήσης αυτών των εννοιών από την κυρίαρχη προπαγάνδα. Στην ενότητα «οι δυο δρόμοι για τα ΑΕΙ» προσδιορίζουμε την κριτική μας στις βασικές πτυχές της αστικής στρατηγικής για τα πανεπιστήμια. Είναι συμβολή στη διαμόρφωση βασικού μετώπου διεκδίκησης και πάλης με γνώμονα τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες. Επί της ουσίας η δική μας απάντηση στον καταιγισμό των εύηχων λέξεων δεν δίνεται αμυντικά. Έτσι, η καινοτομία και η αριστεία με την έννοια της πρωτοπόρας ερευνητικής δραστηριότητας για τις ανάγκες των πολλών, η αξιολόγηση, με την έννοια της ευθύνης του εργατικού κράτους για το αποτύπωμα της επιστημονικής και ερευνητικής δραστηριότητας στις κοινωνικές ανάγκες, πολύ περισσότερο «η σύνδεση με την κοινωνία», μπορούν να αποκτήσουν διαφορετικό, φιλολαϊκό-το μοναδικά προοδευτικό για την ανθρωπότητα- περιεχόμενο, αν συνδεθούν με τον δρόμο πάλης για το σοσιαλισμό-κομμουνισμό. 

Ν.Σ: Κυριολεκτικά είναι πολλά τα παραδείγματα που μπορούν να αξιοποιηθούν για να αποδώσουν αυτό που μπορεί να δει ο καθένας. Για παράδειγμα, οι ανταγωνισμοί και οι καθυστερήσεις γύρω από τα εμβόλια, η επίδραση της καπιταλιστικής ανάπτυξης στο περιβάλλον, η διαδικασία της ενσωματωμένης αχρήστευσης και άλλα πολλά, δείχνουν ότι  καπιταλισμός είναι σαν τον μαθητευόμενο μάγο που δεν μπορεί να τιθασεύσει τις δυνάμεις που ο ίδιος δημιούργησε.

Τόση γνώση συσσωρευμένη και αναπτυγμένη αλλά το κριτήριο της διάδοσής της στις μάζες, οι εφαρμογές της στη ζωή καθορίζονται τελικά από το κριτήριο του κέρδους, του καπιταλιστικού ανταγωνισμού.

Φυσικά, το ζήτημα με την επιστήμη δεν είναι μόνο η κατεύθυνσή της. Ειδικά στην εποχή μας, ολοένα και από πιο νωρίς οργανώνεται με καπιταλιστικό τρόπο, ακόμα και τα μέσα, τα ερωτήματα που πολλές φορές τίθενται στην έρευνα, είναι προκαθορισμένα. Δεν ευνοείται τελικά πάντα η συνολικότερη ανάπτυξη της επιστήμης, προωθείται η μυστικότητα αντί για τη συνεργασία των επιστημόνων.

Επίσης σημαντικό είναι το ζήτημα των μεθοδολογικών βάσεων των επιστημών στις οποίες επιδρά η αστική φιλοσοφία, των συμπερασμάτων της επιστημονικής γνώσης, που οπωσδήποτε ισχύει και στις φυσικές επιστήμες αλλά πολύ περισσότερο στις κοινωνικές.

Με αυτή την έννοια, ο κάθε επιστήμονας εντάσσεται αντικειμενικά σε ένα πλαίσιο που καθορίζεται τελικά από το ποια τάξη βρίσκεται στην εξουσία. Όμως υπάρχει και ο παράγοντας ταξική πάλη, που διαπερνά και τον χώρο του Πανεπιστημίου. Δηλαδή ο ρόλος των κομμουνιστών μέσα στα ΑΕΙ και γενικότερα, ο υποκειμενικός παράγοντας μπορεί να επιδράσει στην απόφαση του επιστήμονα για το πώς θα οργανώσει την έρευνα, τι ερωτήματα θα θέσει, τι συμπεράσματα θα βγάλει, πώς θα διαθέσει τα αποτελέσματά της. 

Ν.Σ: Σε καμιά περίοδο το αστικό πανεπιστήμιο δεν ήταν αυτονομημένο από τις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας. Υπηρετούσε τους μεσοπρόθεσμους εκάστοτε στόχους της κυρίαρχης οικονομίας έχοντας ταυτόχρονα σχεδιασμούς σε ευρύτερο χρονικό ορίζοντα. Οι αποφάσεις της ευρωπαϊκής Συνόδου στη Μπολόνια πριν είκοσι χρόνια για τον «οδικό χάρτη» υλοποίησης του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών των σχεδιασμών και την άμεση σχέση τους με τη λευκή και πράσινη βίβλο για τις αναδιαρθρώσεις στην οικονομία. Το θέμα «κοινής λογικής» είναι η απάντηση στο λογικό ερώτημα: αφού τόσα χρόνια συνδέουν καλύτερα το πανεπιστήμιο με τις επιχειρήσεις και την οικονομία, τα αποτελέσματα είναι οι καρποί της πολιτικής τους. Δεν έλειψαν τα γραφεία διασύνδεσης, οι μέρες καριέρας, τα σενάρια, η βαθμίδα πλέον μεταπτυχιακής ειδίκευσης, οι έδρες χορηγών, οι συμπράξεις με επιχειρήσεις, οι λογαριασμοί έρευνας κ.λπ. Η ανεργία, η ελαστική εργασία, η φυγή στο εξωτερικό δεν επιβεβαιώνουν ότι η στενή σύνδεση είναι προϋπόθεση για εργασία με βάση το αντικείμενο τω σπουδών. Οι νομοτέλειες της καπιταλιστικής παραγωγής, η αναρχία και η ανισομετρία, η αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την καπιταλιστική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της, διαπερνά και το ρόλο της επιστήμης στην εκμεταλλευτική οικονομία - κοινωνία. Γι’ αυτό και η απάντηση στη σημερινή επίθεση δεν είναι η επιστροφή στο χθες. Δεν είναι η «άμυνα» για το «δημοκρατικό» πανεπιστήμιο που κάποτε είχαμε. Στην αντικειμενική σύνδεση του πανεπιστημίου με την οικονομία, η απάντηση στα αδιέξοδα που φορτώνει στη μεγάλη μάζα φοιτητών - μεταπτυχιακών - υποψήφιων διδακτόρων, της πλειοψηφίας όσων μοχθούν στη διδασκαλία και την έρευνα είναι να δεθεί ο καθημερινός αγώνας με την πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού. Αυτός είναι ο ορατός εχθρός που δεσμεύει την επιστήμη στους στόχους του, που την αναπτύσσει με κριτήριο το κέρδος. Η επικαιρότητα φέρνει αποδείξεις που δείχνουν ότι αυτός ο εχθρός δεν είναι ανίκητος.

Ν.Σ: Το όλο ζήτημα απαντιέται καλύτερα αν σκεφτούμε τί ανθρώπους έχει ανάγκη η σοσιαλιστική κοινωνία. Από ποιά σκοπιά; Από τη σκοπιά ότι ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός προϋποθέτει και απαιτεί ενεργητική συμμετοχή των μαζών στην άσκηση της εξουσίας. Άρα χρειάζεται γνώση συνολική και ολόπλευρη. Όχι μόνο με την έννοια της κατάκτησης των επιμέρους επιστημών αλλά και συνολικά της όσο το δυνατόν στέρεας κατανόησης της κίνησης της κοινωνίας, των αναγκών. Αυτό φυσικά είναι και ρόλος του σχολείου.

Το πανεπιστήμιο στο σοσιαλισμό διαμορφώνει έναν επιστήμονα που συνδυάζει την ολόπλευρη γνώση στο επιστημονικό του αντικείμενο με τη συνείδηση της ευθύνης να υπηρετήσει την κοινωνική πρόοδο. Γι’ αυτό παρέχει ενιαία επιστημονική μόρφωση και επαγγελματική ειδίκευση. Τα προγράμματα σπουδών δίνουν στους φοιτητές το αναγκαίο επιστημονικό υπόβαθρο για να ασκήσουν το επάγγελμα που αντιστοιχεί στο αντικείμενο σπουδών τους. Τους καθιστά ικανούς να παρακολουθούν τις σχετικές επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, μεριμνώντας συστηματικά για την παροχή των αντίστοιχων εφοδίων και μετά την αποφοίτησή τους. Διαμορφώνονται επιστήμονες ικανοί να συμβάλλουν στη διεύρυνση των αναγκών της κοινωνίας, με ευθύνη, ανθρωπιά, αλληλεγγύη, κριτική σκέψη.

Ταυτόχρονα, σταθερός στόχος του πανεπιστημίου στο σοσιαλισμό είναι η προαγωγή της έρευνας σε όλα τα επιστημονικά πεδία. Γνώμονας αυτής της προαγωγής είναι η αντιμετώπιση επιστημονικών και κοινωνικών προβλημάτων που βελτιώνουν τις συνθήκες ζωής του λαού, διαμορφώνοντας επιστημονική και τεχνολογική υποδομή ώστε η κοινωνία να ανταπεξέρχεται σε σύγχρονες και μελλοντικές προκλήσεις.

Ν.Σ: Η κατανόηση από τους νέους κομμουνιστές της ουσίας των αλλαγών που δρομολογούνται στο αστικό πανεπιστήμιο, βοηθά στο να απαντάμε στα πώς και στα γιατί αυτών των αλλαγών, να «διαβάζουμε» τις εξελίξεις πίσω από τα ωραία λόγια και τις μεγαλόστομες διακηρύξεις των κυβερνήσεων. Είναι ουσιαστική βοήθεια για τη δράση των κομμουνιστών στο κίνημα, να αποκαλύπτεται η σύνδεση των τόσων νόμων, διαφορετικών κυβερνήσεων και υπουργών Παιδείας, με την άρρηκτη σχέση που έχουν αυτές οι αλλαγές με τις ανάγκες της καπιταλιστικής οικονομίας.

Αυτή την περίοδο, η ανάδειξη με όρους κινήματος για το ρεαλιστικό και αναγκαίο άνοιγμα των πανεπιστημίων για τη δια ζώσης φοίτηση, συνδέεται με τον αγώνα ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική της κυβέρνησης που πάει χέρι - χέρι με τη ένταση της κρατικής καταστολής και του αυταρχισμού και στα πανεπιστήμια. Η έκδοση του Τμήματος Παιδείας στηρίζει την πολιτικο-ιδεολογική διαπάλη που δίνουν οι δυνάμεις μας στα ΑΕΙ, ενισχύοντας την απάντηση που πρέπει να δώσει το κίνημα από τη σκοπιά των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών, απαντώντας τελικά στο λογικό ερώτημα που μας βάζουν πολλοί αν γίνεται αλλιώς. Και η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπολιάζει το πλαίσιο, την κατεύθυνση των διεκδικήσεων, τη συζήτηση με τους νέους ανθρώπους, τους επιστήμονες. Γειώνει με την προοπτική τους σημαντικούς αγώνες και του προηγούμενου διαστήματος.

Άλλωστε, η αισθητά διευρυμένη απήχηση της δράσης της ΚΝΕ σε ευρύτερα τμήματα φοιτητών, αλλά και η διεύρυνση αγωνιστών φοιτητών και συλλόγων που συσπειρώνονται στο ΜΑΣ δείχνουν ότι με άλλες απαιτήσεις συνεχίζουμε την παρέμβασή μας στον κρίσιμο χώρο των πανεπιστημίων. Σ’ αυτές τις συνθήκες οξυγονώνεται η δουλειά μας, ενισχύοντας τους ιδεολογικούς όρους με τους οποίους πρέπει να δοθεί ο αγώνας μας. Το μέλλον της πλειοψηφίας των σημερινών και αυριανών επιστημόνων της χώρας μας, που οι κυβερνήσεις υποτάσσουν στο κέρδος και στην εκμετάλλευση μπορεί να είναι διαφορετικό από αυτό που θέλει το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις του.