“Tradwives” & “soft girls”:Πλαστές “επιλογές” για τη “νομιμοποίηση” της γυναικείας ανισοτιμίας
Τρί, Φεβ 4, 2025
Τους τελευταίους μήνες, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδιαίτερα στο Instagram, το TikTok και το YouTube, γίνονται viral διάφορες επικίνδυνες τάσεις που προβάλλουν ως “σύγχρονο” πρότυπο για τις γυναίκες, αναχρονιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς τάσεις στο εξωτερικό, κυρίως στη Σουηδία και στις ΗΠΑ. Ωστόσο, κάνουν τον γύρο του διαδικτύου μέσω “influencers” που συγκεντρώνουν χιλιάδες likes και followers και στη χώρα μας.
Οι συγκεκριμένες “influencers”, που αυτοπροσδιορίζονται ως “soft girls” (ευαίσθητα κορίτσια) και “tradwives” (παραδοσιακές σύζυγοι) —παρά τις επιμέρους διαφορές που έχουν— προβάλλουν ως “ελεύθερη”, “ατομική” επιλογή των γυναικών την παραίτηση από την εργασία για να αφοσιωθούν στη φροντίδα της οικογένειας, του νοικοκυριού.
Επικροτούν τον εγκλωβισμό των γυναικών στο σπίτι, που δήθεν μπορεί να τους εξασφαλίσει χρόνο για να ασχολούνται περισσότερο με τον εαυτό τους, με θέματα που παρουσιάζονται ελκυστικά για τις νέες γυναίκες, όπως η μόδα, το μακιγιάζ, η διατροφή, ο αθλητισμός κ.ά. Όλα αυτά με δεδομένη και ωραιοποιημένη την πλήρη οικονομική και κοινωνική τους εξάρτηση από τον ερωτικό τους σύντροφο, ο οποίος τους δίνει ένα «μερίδιο από τον μισθό του κάθε μήνα»!
Πρόκειται για αναχρονιστικές, σκοταδιστικές αντιλήψεις για την κοινωνική θέση της γυναίκας, αναπαράγοντας με “σύγχρονο” μανδύα ότι πρωταρχικός ρόλος της γυναίκας είναι η «φροντίδα του νοικοκυριού» η «ανατροφή των παιδιών». Αυτές οι τάσεις βέβαια δεν αποτελούν και ιδιαίτερη πρωτοτυπία… Δεν απέχουν από σκοταδιστικές κοινωνικές απόψεις προηγούμενων δεκαετιών: «βρες καλό παιδί να παντρευτείς», «το πορτοφόλι να κοιτάς», «η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά».
Στη σήψη του σημερινού συστήματος ξεπροβάλλουν αντιδραστικά πρότυπα στάσης ζωής για τις νέες γυναίκες
Στο έδαφος των μεγάλων αντιφάσεων και των αδιεξόδων που γεννιούνται στην κοινωνία της εκμετάλλευσης, της ανισοτιμίας, της κατακερματισμένης κοινωνικής ζωής των γυναικών, προωθούνται παλιά και “νέα” στερεότυπα που διαιωνίζουν την ανισότιμη θέση της γυναίκας σε κάθε πλευρά της οικονομικής, κοινωνικής τους ζωής. Αυτό το ρόλο σταθερά διαδραματίζουν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα ΜΜΕ —μαζί με τους μηχανισμούς του αστικού κράτους— στη διαμόρφωση τάσεων και “προτύπων” διαπροσωπικών-ερωτικών σχέσεων, με μεγάλη διεισδυτικότητα στις νέες ηλικίες.
Προβάλλεται μαζικά ως πρότυπο στάσης ζωής η αναζήτηση ατομικής διεξόδου στα προβλήματα της καθημερινής επιβίωσης, οδηγώντας στη χειραγώγηση και την ενσωμάτωση των γυναικών στο σύστημα της εκμετάλλευσης. Στο έδαφος της σάπιας εκμεταλλευτικής κοινωνίας που στηρίζεται στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, κριτήριο επιτυχίας και ατομικής ευημερίας αποτελεί ο “εύκολος” ατομικός πλουτισμός, νομιμοποιώντας ακόμα και τον τζόγο, την εμπορευματοποίηση του σώματος και της σεξουαλικότητας, την οικονομική, κοινωνική εξάρτηση μιας γυναίκας από τον σύντροφό της.
“Επιλογές” χτισμένες πάνω στα τσακισμένα δικαιώματα των εργαζόμενων γυναικών
Τέτοιες τάσεις δεν γίνονται viral σε κοινωνικό “κενό”. Η “επιλογή” της παραίτησης από την κοινωνική εργασία και της ενασχόλησης αποκλειστικά με τις “οικιακές” εργασίες προβάλλεται ως μια «εύκολη λύση» για τις νέες εργαζόμενες από τους εξουθενωτικούς ρυθμούς ζωής. Αυτά τα πρότυπα στάσης ζωής διαμορφώνονται στο έδαφος των αδιεξόδων και της σκληρής πραγματικότητας που ζουν οι εργαζόμενες γυναίκες, όπου το δικαίωμά τους στην εργασία έρχεται σε αντιπαράθεση με την κοινωνική ανάγκη προστασίας της μητρότητας, για δημιουργικό ελεύθερο χρόνο κ.ά. Τέτοιες αναχρονιστικές απόψεις έρχονται να νομιμοποιήσουν στη συνείδηση της νέας γενιάς εργαζομένων την ολομέτωπη επίθεση της ΕΕ, των κυβερνήσεων και του κεφαλαίου στα δικαιώματα τους, σε κάθε πλευρά της ζωής τους, ιδιαίτερα των νέων γυναικών.
Κι αυτή η επίθεση έχει τη σφραγίδα των στρατηγικών κατευθύνσεων της ΕΕ και διαχρονικά των κυβερνήσεων στην Ελλάδα. Η «συμφιλίωση οικογενειακής κι επαγγελματικής ζωής» αξιοποιείται ως όχημα για την ακόμα πιο άγρια εκμετάλλευση του γυναικείου εργατικού δυναμικού από την καπιταλιστική εργοδοσία. Παρουσιάζεται ως ζήτημα ατομικής ευθύνης και ικανότητας της γυναίκας η “επιλογή” ανάμεσα στην επαγγελματική “ανέλιξη” και στη δημιουργία οικογένειας. Ουσιαστικά καλούν τις εργαζόμενες να συμφιλιωθούν με την “ευέλικτη” εργασία με δικαιώματα-λάστιχο.
Η τεράστια άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας δε συνοδεύεται από τη γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου, αλλά αντίθετα από την ένταση της εκμετάλλευσης. Προωθούνται και παγιώνονται νέες μορφές εκμετάλλευσης στις συνθήκες της “ψηφιακής” οικονομίας, με αποτέλεσμα να χάνεται κάθε διάκριση μεταξύ εργάσιμου και μη εργάσιμου χρόνου, να αυξάνεται η εντατικοποίηση της εργασίας. Ευέλικτες μορφές απασχόλησης, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ξεχείλωμα εργάσιμου χρόνου, με σπαστά και ακανόνιστα ωράρια, με 13ωρα, δουλειά τις Κυριακές, τηλεργασία που καταργεί κάθε σταθερότητα στον εργάσιμο χρόνο και στον χώρο εργασίας είναι η σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι νέες εργαζόμενες σήμερα, που οδηγεί σε σύνδρομα burnout (εργασιακής εξουθένωσης). Σύμφωνα με στοιχεία (Eurostat 2022), το 28% των εργαζόμενων γυναικών στην ΕΕ δουλεύει με μερική απασχόληση (8% στους άνδρες). Στην Ελλάδα, αυτό το ποσοστό αγγίζει το 30%.
Την ίδια στιγμή η ΕΕ, η κυβέρνηση της ΝΔ και όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις ρίχνουν κυρίως στις πλάτες των γυναικών την ευθύνη της φροντίδας των βρεφών, των νηπίων, των ηλικιωμένων, των ΑµεΑ, σε συνθήκες που είναι εμπορευματοποιημένες οι υπηρεσίες προσχολικής αγωγής και φροντίδας, ειδικής αγωγής, δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, οι δομές φροντίδας ηλικιωμένων.
Με λίγα λόγια η καπιταλιστική “κανονικότητα” για τις γυναίκες μεταφράζεται σε εξαφάνιση του μη εργάσιμου χρόνου για συμμετοχή στην κοινωνική δραστηριότητα, για την ενασχόληση με τον αθλητισμό, τον πολιτισμό, αλλά και τη συμμετοχή στην ταξική, πολιτική δράση.
Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που γίνονται trend αναχρονιστικά πρότυπα στάσης ζωής, τα οποία ντύνουν με δήθεν σύγχρονο μανδύα την απόσυρση των γυναικών από την κοινωνική εργασία. Τέτοιες απόψεις αναπαράγονταν και την περίοδο της προηγούμενης καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης για να νομιμοποιήσουν τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας, ιδιαίτερα των νέων και των γυναικών. Ενδεχομένως τέτοιες τάσεις που επανέρχονται να δίνουν άλλοθι και να προετοιμάζουν τη νομιμοποίηση στη συνείδηση των νέων γυναικών αντίστοιχων εξελίξεων, σε συνθήκες που τα προεόρτια μιας νέας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες.
Δουλεύουμε για να ζούμε! Δεν ζούμε για να δουλεύουμε! Με το ΚΚΕ οι ανάγκες μας μπροστά!
Οι νέες εργαζόμενες δεν έχουν κανένα συμφέρον να εγκλωβιστούν σε αναχρονιστικά στερεότυπα και αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας. Με τη ενεργή συμμετοχή τους στην κοινωνική δράση, στα σωματεία, τους μαζικούς φορείς, τους γυναικείους συλλόγους της ΟΓΕ, συμπορευόμενες με το ΚΚΕ και την ΚΝΕ, μπορούν να δυναμώσουν τη διεκδίκηση για τις σύγχρονες ανάγκες τους. Να δυναμώσουν τον αγώνα για μόνιμη και σταθερή εργασία, με ΣΣΕ, μείωση του εργάσιμου χρόνου και σταθερό ωράριο, για 7ωρο, 5ήμερο και 35ωρο με αυξήσεις στους μισθούς, με μέτρα κοινωνικής προστασίας της μητρότητας και του γυναικείου οργανισμού, της οικογένειας, για να απαλλαγούν οι γυναίκες από το βάρος της ατομικής ευθύνης για τη φροντίδα του σπιτιού και των εξαρτώμενων μελών της οικογένειας.
Απέναντι στα σάπια πρότυπα στάσης ζωής και ατομικής ευημερίας, κάθε νέα μπορεί να βρει διέξοδο στον δρόμο της σύγκρουσης με την καπιταλιστική βαρβαρότητα, με την αστική στρατηγική, με το εχθρικό για τον λαό αστικό κράτος και το κεφάλαιο. Στον δρόμο της γνώσης και του αγώνα για μια κοινωνία απελευθερωμένη από τα καπιταλιστικά δεσμά, τη σοσιαλιστική-κομμουνιστική, καλλιεργούνται “σπέρματα” μιας άλλης στάσης ζωής. Κόντρα στον ατομισμό, τον εγωιστικό τρόπο σκέψης και στάσης, αναπτύσσονται η αλληλεγγύη, η ανιδιοτέλεια, ο αλληλοσεβασμός. Η ζωή γίνεται πλούσια και δημιουργική, όχι με τα αστικά κριτήρια της ατομικίστικης ευδαιμονίας, αλλά με κριτήριο τη νέα πείρα, τα διδάγματα, τη γνώση που δίνει η συμμετοχή στην ταξική πάλη.
Σ’ αυτόν τον αγώνα έχει θέση κάθε νέα εργαζόμενη ώστε με τη δικιά της θέληση και δράση να παλέψει μαχητικά να αλλάξει η ζωή της, συμβάλλοντας στην κοινωνική εξέλιξη, μέρος της οποίας είμαστε κι εμείς.