Εμβόλια κατά του του SARS-COV-2:Πολύτιμο όπλο, αμείλικτα ερωτήματα…

Η ταχύτητα με την οποία αναπτύχθηκαν τα εμβόλια κατά του κορονοϊού έχει να κάνει με το ίδιο το κίνητρο και το κριτήριο της παραγωγής στον καπιταλισμό: Το τι θα παραχθεί και τι όχι και πού θα δοθεί προτεραιότητα, το καθορίζει η ύπαρξη «αγοράς» που εγγυάται ότι το εμπόρευμα θα πουληθεί και θα αποφέρει το επιθυμητό κέρδος.

Δυνατότητες για τόσο γρήγορα αποτελέσματα συγκριτικά με παλιότερα, που απαιτούνταν χρόνια κλινικών μελετών, σίγουρα υπήρχαν και υπάρχουν και σε άλλες περιπτώσεις ασθενειών, όμως όταν δεν υπάρχει το επενδυτικό ενδιαφέρον, οι δυνατότητες αυτές δεν πραγματοποιούνται. Έχουμε ξαναγράψει για το παράδειγμα του εξαιρετικά θανατηφόρου ιού Έμπολα, κρούσματα του οποίου καταγράφονται από τη δεκαετία του 1970, ενώ μεγάλη έξαρση υπήρξε το 2014 σε χώρες της Δυτικής Αφρικής. Όμως το ενδιαφέρον των φαρμακευτικών εταιρειών για παραγωγή εμβολίου (των ίδιων που παρουσιάζονται τώρα σαν… σωτήρες του πλανήτη) μπορεί να χαρακτηριστεί στην καλύτερη περίπτωση… χαλαρό. Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για φτωχές χώρες, με περιορισμένο πληθυσμό και αδύναμα συστήματα υγείας, στοιχεία που κάθε άλλο παρά εξασφαλίζουν την απαιτούμενη κερδοφορία.

Αλλά και η τεχνολογία που χρησιμοποιούν τα mRNA εμβόλια κατά του κορονοϊού, σαν αυτά που έχουν έρθει στη χώρα μας, δεν είναι καινούρια. Υπάρχει εδώ και 30 χρόνια σε ερευνητικά στάδια, αλλά πολλές φορές «σκόνταψε» στη διστακτικότητα των επενδυτών, λόγω τεχνικών δυσκολιών που παρουσίαζε η εφαρμογή της. Φυσικά, αντίστοιχα παραδείγματα μπορούμε να βρούμε σε κάθε τομέα των ανθρώπινων αναγκών και δεν αφορούν αποκλειστικά ζητήματα υγείας.

Η παγκόσμια πανδημία του νέου κορονοϊού δημιούργησε την ανάγκη άμεσου εμβολιασμού πρακτικά όλου του πληθυσμού της γης. Αυτή η ανάγκη έγινε ακόμα πιο πιεστική για τους καπιταλιστές και τα κράτη από το γεγονός ότι η πανδημία έχει «παγώσει» ένα κομμάτι της οικονομικής δραστηριότητας. Γι’ αυτό χρηματοδότησαν αφειδώς της φαρμακευτικές εταιρείες προπληρώνοντας για εμβόλια που δεν είχαν καν ανακαλυφθεί ακόμα. Τους ενδιέφερε μάλιστα ιδιαίτερα ποιος θα είναι ο πρώτος που θα έχει το εμβόλιο στα χέρια του και σε επαρκή ποσότητα, για να βγει ένα βήμα πιο μπροστά από τους άλλους στους ανταγωνισμούς της επόμενης μέρας. Αυτή η κόντρα (που εκφράστηκε και με περιστατικά όπως η απόπειρα επιθετικής εξαγοράς της γερμανικής CureVac από τις ΗΠΑ) χαρακτηρίστηκε από τη διεθνή αρθρογραφία ως «εθνικισμός του εμβολίου». Σε αυτήν τη γεωπολιτική και οικονομική κούρσα η ΕΕ «πόνταρε» πολλά δισ. ευρώ σε προσυμφωνίες για συνολικά 1,3 δισ. δόσεις από 6 διαφορετικούς παρασκευαστές πειραματικών εμβολίων. Αυτός ο αριθμός είναι πλασματικός, καθώς είναι εξαιρετικά αβέβαιο πότε και αν θα εγκριθούν, πότε θα παραχθούν και θα παραδοθούν όλες αυτές οι δόσεις.

Προέκυψε, λοιπόν, μια τεράστια αγορά για τα εμβόλια-εμπορεύματα και σίγουρα κέρδη για τις φαρμακευτικές εταιρείες, ακόμα και αν δεν κατάφερναν τελικά να παράξουν εμβόλιο με επιτυχία. Σε αυτό το πλαίσιο ήταν υποχρεωμένες να αναπτύξουν μια ορισμένη ανταλλαγή πληροφοριών και ορισμένες συμφωνίες μεταξύ τους. Η παραπάνω συνθήκη δεν αναιρεί ότι ο ανταγωνισμός των φαρμακοβιομηχανιών και των καπιταλιστικών κρατών εξακολουθεί να εμποδίζει την επιστημονική συνεργασία για γρήγορη ανάπτυξη αποτελεσματικών εμβολίων, αλλά και για τη μαζική παραγωγή τους με αξιοποίηση πολλών εργαστηρίων, εργοστασίων κ.λπ. Για παράδειγμα, σύμφωνα με δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού «Der Spiegel», η γερμανική κυβέρνηση πίεσε για να αγοραστούν από την ΕΕ περισσότερα εμβόλια των Pfizer/BioNTech αλλά υπήρξαν αντιδράσεις από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, επειδή είχαν μείνει πίσω οι παραγγελίες από τη γαλλική εταιρεία Sanofi, η οποία δεν έχει ακόμη έτοιμο εμβόλιο… Στη συνέχεια η γερμανική κυβέρνηση έκλεισε δική της συμφωνία για αγορά 30 εκατομμυρίων δόσεων από τις Pfizer/BioNTech και κάπως έτσι διαψεύστηκαν πανηγυρικά για μία ακόμη φορά όσοι νόμιζαν ότι βρήκαν την ευκαιρία να διαφημίσουν την «αλληλεγγύη της ΕΕ» και τα οφέλη από τη συμμετοχή της χώρας μας σε αυτή. 

Το ίδιο το χρονοδιάγραμμα εμβολισμού που έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση απαντά με ένα κατηγορηματικό «όχι». Παρά τις τυμπανοκρουσίες τόσων μηνών και τις ανακοινώσεις επί ανακοινώσεων, ο εμβολιασμός του γενικού πληθυσμού δεν πρόκειται να ξεκινήσει νωρίτερα από τον Ιούνιο και είναι άγνωστο πότε θα ολοκληρωθεί. Σχεδόν καθημερινά δημοσιεύματα από διάφορες χώρες αποτυπώνουν τα προβλήματα που υπάρχουν διεθνώς σχετικά με τη διαθεσιμότητα των εμβολίων και τα οποία οφείλονται στην εξάντληση των δυνατοτήτων παραγωγής συγκεκριμένων φαρμακευτικών εταιριών. Προφανώς το πρόβλημα είναι βαθύτερο, σχετίζεται με τους ανταγωνισμούς που περιγράψαμε παραπάνω και δεν εξαντλείται στην «ανικανότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη», όπως θέλει να πείσει ο ΣΥΡΙΖΑ και άλλοι «αριστεροί» υπερασπιστές του καπιταλισμού. 

Επιπλέον, επιστήμονες από διάφορες χώρες, συνεργάτες του ΠΟΥ προειδοποιούν ότι με τον κορονοϊό δεν πρόκειται να ξεμπερδέψουμε τόσο απλά. Σύμφωνα με δηλώσεις τους, η επόμενη πανδημία ενδέχεται να είναι χειρότερη και ο SARS-CoV-2 να γίνει ενδημικός, όπως έχει γίνει με τους τέσσερις άλλους ανθρώπινους κορονοϊούς. Για τα εμβόλια επισημαίνουν ότι «ακόμα και με υψηλή αποτελεσματικότητα, δεν αποτελούν εγγύηση για την εξάλειψη μιας μεταδοτικής ασθένειας. Αυτός είναι ένας πολύ υψηλός στόχος για να τον φτάσουμε».

Εντωμεταξύ οι υγειονομικοί συνεχίζουν να δίνουν τη μάχη για να σώσουν ζωές αντιμέτωποι με τεράστιες ελλείψεις, οι εργαζόμενοι να συνωστίζονται στους χώρους δουλειάς και στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, ενώ οι μαθητές επιστρέφουν στα σχολεία με τους ίδιους ακριβώς όρους οι οποίοι οδήγησαν στο κλείσιμό τους πριν δύο μήνες. 

Είναι, λοιπόν, επικίνδυνη η άποψη που λέει ότι «το κράτος έκανε ό,τι μπορούσε, από εδώ και πέρα περιμένουμε να αποδώσει ο εμβολισμός». Εδώ και τώρα απαιτούνται μέτρα προστασίας στους χώρους δουλειάς και εκπαίδευσης, αραίωση των δρομολογίων στα μέσα μεταφοράς, μαζικά δωρεάν τεστ, ενίσχυση του δημόσιου Συστήματος Υγείας. Χρειάζεται να αξιοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα «όπλα» της ιατρικής στη μάχη κατά της πανδημίας, όπως είναι τα φάρμακα που έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να φανούν χρήσιμα για όσους έχουν ήδη νοσήσει, αλλά και οι συσκευές παροχής υψηλής ροής οξυγόνου για να αποφεύγεται η διασωλήνωση ασθενών που μπορούν να υποστηριχθούν μη επεμβατικά. Αυτό μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει. Χρειάζεται να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να πάψει το δημόσιο Σύστημα Υγείας να αποτελεί «σύστημα μίας νόσου» με αποτέλεσμα να μένει πίσω εδώ και σχεδόν έναν χρόνο η αντιμετώπιση άλλων ασθενειών, να στέλνονται κατά χιλιάδες ασθενείς που χρειάζονται εξετάσεις, θεραπεία ή κάποιο χειρουργείο σαν πελατεία στα κοράκια της ιδιωτικής υγείας.

Η διαδικασία του εμβολιασμού δεν μπορεί να εξαντλείται στην αποστολή ενός sms και στην ατομική ευθύνη του καθενός να απαντήσει θετικά ή αρνητικά για να κλειστεί το ραντεβού. Ο εμβολιασμός, αποτελεί κοινωνικό ζήτημα κι όχι ατομικό. Άρα απαιτείται προσέγγιση όλου του πληθυσμού, σωστή ενημέρωση με βάση τεκμηριωμένα δεδομένα, καταγραφή και σχεδιασμένη καθολική παρακολούθηση μετά τον εμβολιασμό. Άλλωστε, μένει να απαντηθεί στην πράξη κατά πόσο ο εμβολιασμός -εκτός από τη νόσηση- εμποδίζει και τη μετάδοση του ιού, ποια είναι η χρονική διάρκεια της προστασίας που προσφέρει και άλλα ερωτήματα που είναι πολύ λογικό να υπάρχουν για ένα νέο εμβόλιο και δεν θα απαντηθούν επαρκώς χωρίς τέτοια μέτρα. Μια τέτοια προσέγγιση θα καταπολεμούσε επικίνδυνα φαινόμενα όπως η επίκληση της «ατομικής επιλογής» και η άρνηση της αξίας των εμβολίων. 
Μέχρι σήμερα όχι απλά δεν έχουν εξασφαλιστεί τα παραπάνω, αλλά αντίθετα οι κυβερνητικές παλινωδίες και οι ακυρώσεις εμβολιασμών υγειονομικών την τελευταία στιγμή, δημιουργούν μεγάλη ανησυχία για το τι πρόκειται να γίνει στη φάση του γενικού εμβολιασμού. Και ενώ η κυβέρνηση δεν αναλαμβάνει σχεδόν καμία από τις ευθύνες που της αναλογούν, έχει το θράσος να τσουβαλιάζει όσους θέτουν αντικειμενικά ερωτήματα και προβληματισμούς με τις αερολογίες των κάθε λογής περιθωριακών «αρνητών», οι οποίοι και στην περίπτωση του εμβολίου αποτελούν τον πιο βολικό «αντίπαλο»…