Σ’ άγριους βράχους πάνω... εκεί που οι κομμουνιστές βγήκαν και πάλι νικητές!

Εργάτες, αγρότες, νέοι αγωνιστές, οι πιο πολλοί μέλη του ΚΚΕ, αλλά και πολλά διαλεχτά στελέχη του έγιναν ανά περιόδους κάτοικοι του νησιού πληρώνοντας το τίμημα της πρωτοπόρας στάσης τους. Ηλέκτρα Αποστόλου, Δημήτρης Γληνός, Βασίλης Μπαρτζιώτας, Αδάμ Μουζενίδης, Γιώργος Σιάντος, Κώστας Θέος, Κώστας Βαρουξής είναι μερικές μόνο από τις ηρωικές μορφές του Κόμματος μας που πέρασαν από την Ανάφη κάνοντας μια στάση στη μακρά διαδρομή των εξοριών τους.

Πιο συγκεκριμένα η Ανάφη λειτούργησε σαν τόπος εξορίας από το 1924 έως το 1943 και από το 1946 έως το 1948. Πρόκειται για περιόδους έντασης και κορύφωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα με γενικευμένη καταστολή του αστικού κράτους ενάντια στο ΚΚΕ και το εργατικό-λαϊκό κίνημα. Η δικτατορία Πάγκαλου έκανε την αρχή, ενώ ο αριθμός των εξόριστων πολλαπλασιάστηκε μετά το «Ιδιώνυμο» της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1929, που ποινικοποίησε τη δράση των κομμουνιστών. Ακολούθησε το καθεστώς Μεταξά, στα χρόνια 1936-1938, όταν οι εξόριστοι στην Ανάφη έφτασαν τους 750. 220 εξόριστοι παραδόθηκαν το 1941 από τις ελληνικές κρατικές αρχές στις φασιστικές δυνάμεις κατοχής. Το 1947 στην Ανάφη κρατούνταν 262 εξόριστοι, ανάμεσά τους 30 γυναίκες και 2 παιδιά.

Το λιγοστό νερό, η έλλειψη τροφίμων και η αποστέρηση μεγάλου μέρους της βοήθειας που ερχόταν απ’ έξω σε συνδυασμό με τον άγονο τόπο κατέστησαν την Ανάφη έναν όντως «κατάλληλο τόπο επ’αόριστον εξορίας» για τους κομμουνιστές και άλλους αγωνιστές με στόχο την ηθική και βιολογική εξόντωσή τους. Τα χρόνια της Κατοχής οι εξόριστοι είχαν 20 νεκρούς από την πείνα και τους 140 έφτασαν οι εκτελεσμένοι.

Η ηθική τους εξόντωση όμως, καθώς και η παραίτηση από τα ιδανικά τους αποδείχθηκε μάταιη προσπάθεια του αστικού κρἀτους. Με την αντοχή που τους έδιναν τα ιδανικά του ΚΚΕ και τη στήριξη των οργανώσεων αλληλεγγύης οι εξόριστοι δεν φάνηκαν απλά ανθεκτικοί, αλλά και εξαιρετικά δημιουργικοί. Μετέτρεψαν τον άγονο βράχο σε τόπο μόρφωσης, πολιτισμού και συντροφικής ζωής. Η μεγάλη τους κατάκτηση ήταν η συγκρότηση Ομάδας Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων (ΟΣΠΕ). Οι ΟΣΠΕ λειτουργούσαν και σε άλλους τόπους εξορίας. Εξέλεγαν γραφείο που ήταν υπεύθυνο για τη διαχείρηση των οικονομικών της Ομάδας, για την εκπροσώπηση των κρατούμενων, την οργάνωση μορφωτικής-πολιτιστικής δραστηριότητας. Η ΟΣΠΕ ενίοτε όριζε και διάφορα τεχνικά συνεργεία για να συνδράμουν σε διάφορες ανάγκες της ομάδας (επιδιόρθωση ενδυμάτων-υποδημάτων, μεγείρεμα, κούρεμα, οικοδομικές εργασίες). Στην Ανάφη όπως και σε όλα τα νησιά που υπήρχαν μέλη του ΚΚΕ συγκροτούνταν και λειτουργούσαν Κομματικές Επιτροπές, οι οποίες καθοδηγούσαν τα μέλη του κόμματος και πρωτοστατούσαν στη λειτουργία των ΟΣΠΕ.

Η εκδοτική δραστηριότητα της ΟΣΠΕ Ανάφης εντυπωσιάζει. Πλήθος καλαίσθητων χειρόγραφων εντύπων με πλούσια ύλη. Στα 1926-1927 έβγαινε η εφημερίδα τοίχου «Ο Εξόριστος». Στα 1937 κυκλοφόρησε μηνιαίο όργανο της ΟΣΠΕ με τίτλο «Το Δελτίο Μας». Το 1938 το εν λόγω έντυπο μετονομάστηκε σε «Αντιφασίστας». Αυτή η εφημερίδα κυκλοφόρησε όλους σχεδόν τους μήνες από το Νοέμβριο του 1938 ως τον Ιούνιο του 1943. Παράλληλα από το 1939 κυκλοφορούσε η «Πολιτική Επιθεώρηση» που περιλἀμβανε ακόμα και διεθνείς ειδήσεις. Λίγο αργότερα κυκλοφόρησαν και οι νεολαίοι εξόριστοι του νησιού το δικό τους έντυπο με τίτλο «Εξόρμηση». Το πρώτο φύλο έφερε το έμβλημα της Κομμουνιστικής Διεθνούς Νέων. Επιπλέον επειδή στην Ανάφη είχαν συγκροτηθεί και Σύλλογοι Εξορίστων με βάση τον τόπο καταγωγής τους έβγαιναν και αντίστοιχες εφημερίδες. Για παράδειγμα «Το Ζάλογγο» εκδιδόταν από τους Ηπειρώτες-Κερκυραίους και Λευκαδίτες, ενώ ο « Μαχητής» κυκλοφορούσε από τους Αθηναίου και Πειραιώτες. Αξιοσημείωτο είναι ότι στα 1939 κυκλοφορούσαν ακόμα η σατυρική «Νειότη» και τα «Καλλιτεχνικά Νέα». Όλη η παραπάνω προσπάθεια δείχνει πως μέσα στις πιο μεγάλες δυσκολίες οι κομμουνιστές δεν έκαναν εκπτώσεις στην πολιτική ζωή και δράση τους αλλά συνέχισαν να δρουν πρωτοπόρα.

«1. Για την εκπαίδευση των σ. που έχουν ελλιπείς γραμματ. γνώσεις και των αγραμμάτων ιδρύθηκαν 3 σχολές ελληνικών: α) η ανώτερη με 29 μαθητές, β) η μεσαία με 22 μαθητές και γ) των αγραμμάτων με 6, που λειτουργούν κανονικά και γόνιμα έως σήμερα και διευκολύνουν πάρα πολύ τους μαθητές στην παρακολούθηση των βασικών μαθημάτων. Για την προπαρασκευή πάλι νεοφερμένων σ. λειτούργησε μια σχολή από 42 μαθητές, που ακολούθησαν μια σειρά από 5 απλά μαθήματα του Κόμματος ως το τέλος του Μάη μ’ εξαιρετική επιτυχία. (...)»

Τέτοιο χαρακτήρα έχει το μνημείο που αποκαλύπτει η ΚΕ του ΚΚΕ στις 4 Ιούνη που προστίθεται στο δίκτυο μνημείων και μουσείων που έχει στήσει το Κόμμα μας σε όλη την Ελλάδα για όσους έμειναν ακλόνητοι και αλύγιστοιστη σωστή πλευρά της ιστορίας και εξορίστηκαν, βασανίστηκαν, εκτελέστηκαν ή έπεσαν στα πεδία των μαχών πολεμώντας για την κοινωνική απελευθέρωση. Χώροι από το Γράμμο ως την Πελοπόννησο, στις Κυκλάδες και στην Κρήτη που γεφυρώνουν τη σημερινή μας πάλη για το Σοσιαλισμό-Κομμουνισμό με τα βήματα των ιδεολογικών μας προγόνων.

Το μνημείο, χτισμένο στην αρχή του παλαιού οικισμού των εξόριστων, ατενίζει το Αιγαίο και σύμφωνα με το γλύπτη Αντώνη Μυρωδιά που το φιλοτέχνησε: «Το γλυπτό είναι εντέλει μια εικονοποιημένη αναφορά του συνθήματος «..σπάμε τις αλυσίδες», εκφράζοντας την ευγένεια, τη δύναμη και την αλύγιστη στάση των εξόριστων, δίνοντας παράλληλα ένα «επικό», διαχρονικά δυναμικό και ελπιδοφόρο μήνυμα.» Η πλούσια εκδοτική δουλειά των εξορίστων αποτυπώνεται και στο μνημείο του οποίου η σύνθεση περιλαμβάνει μικρό κείμενο από τον «Μαχητή».

Μια ακόμα πρωτοβουλία του ΚΚΕ για την οποία είμαστε περήφανοι έρχεται σε πέρας, διδάσκοντας μας πως εκεί στους άγριους βράχους που έριξαν τον ανθό του ΚΚΕ, η θυσία όχι απλά δεν πήγε χαμένη, αλλά η ηθική νίκη των εξορίστων συντρόφων μας έναντι των δεσμωτών τους είναι σήμερα υλική δύναμη στον αγώνα μας!

Στις σελίδες του βιβλίου «Ανάφη. Ένας Γολγοθάς της Λευτεριάς», που κυκλοφορεί από τη «Σύγχρονη Εποχή», ο Νίκος Τζαμαλούκας, εξόριστος στην Ανάφη, μας μεταφέρει με τις αναμνήσεις του στα βάσανα, τις αγωνίες, αλλά και τη θέληση των εξόριστων της Ανάφης να βγουν νικητές ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές του εκτοπισμού τους.