80 χρόνια από τη δολοφονία της Ηλέκτρας Αποστόλου:Στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε: να σου μοιάσουμε (Γ. Ρίτσος)

Η Ηλέκτρα Αποστόλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1912 και σε ηλικία 14 ετών εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ, ένα από τα πιο νεαρά της μέλη.

«Μοναχοκόρη, από πλούσια οικογένεια. Μα, από μικρό παιδί είχε προσέξει τη φτώχεια και την αδικία που υπάρχει στον κόσμο, και το μυαλό της άρχισε να ψάχνει για να καταλάβει τις αιτίες που χώριζαν την κοινωνία στα δύο, και τον τρόπο για να λείψουν οι αδικίες», γράφει η Μέλπω Αξιώτη.

Η Ηλέκτρα στα 18 της άφησε την εύπορη ζωή του σπιτιού της και έζησε όπως όλες οι εργάτριες.

Το 1930 αναδείχτηκε μέλος της καθοδήγησης της ΟΚΝΕ Αθήνας και, ταυτόχρονα, έγινε μέλος του ΚΚΕ. Το 1933, αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εφημερίδας της ΟΚΝΕ, “Νεολαία”.

Δούλεψε πολύ ως γυναικείο στέλεχος. Σε ηλικία μόλις 16 χρόνων, χρεώνεται από την Οργάνωση να δημιουργήσει σωματείο και πυρήνες οργανώσεων με  γυναίκες εργάτριες στο εργοστάσιο υφαντουργίας «Ελληνική Εριουργία».

Στα 1933 πήρε μέρος ως επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στο  Πανελλαδικό Αντιφασιστικό κι Αντιπολεμικό Συνέδριο των γυναικών στο Παρίσι.

Το 1936 εκλέγεται μέλος της ΚΕ της ΟΚΝΕ, ενώ την ίδια χρονιά συλλαμβάνεται και φυλακίζεται στις φυλακές Αβέρωφ, πρωτοστατώντας στην οργάνωση μαθημάτων ιδεολογικής αυτομόρφωσης των φυλακισμένων γυναικών.

Όταν αποφυλακίστηκε, το 1937, περνά στην παρανομία, εκλέγεται στο Γραφείο της ΚΕ της ΟΚΝΕ και αναλαμβάνει οργανωτικές χρεώσεις στη Θεσσαλονίκη, πρωτοστατώντας – ανάμεσα στα άλλα- στην προσπάθεια να συμμετέχουν οι γυναίκες στην οργάνωση «Λαϊκή Πρόνοια» για την προστασία των θυμάτων της μεταξικής δικτατορίας.

Το 1939 συλλαμβάνεται ξανά. Είναι παντρεμένη πια με τον κομμουνιστή γιατρό Γιάννη Σιδερίδη και ετοιμόγεννη. Γεννάει την κόρη της, Αγνή στο Τμήμα Μεταγωγών Πειραιά και λίγες μέρες μετά εξορίζεται με το μωρό στην Ανάφη. Την ίδια περίοδο, συλλαμβάνεται και ο άντρας της και τον οδηγούν στις φυλακές Κέρκυρας.

Για την Ηλέκτρα ήταν μεγάλο χτύπημα το γεγονός ότι ο άντρας της λύγισε και υπέγραψε δήλωση μετάνοιας. Δε δίστασε από την εξορία και άρρωστη με έλκος να του γράψει το τελευταίο της γράμμα:

«(…) οι δρόμοι μας χωρίστηκαν εντελώς. Η αγάπη η δική μας, η μεγάλη μας φιλία, στηρίζονταν προπαντός πάνω στο γεγονός ότι τραβούσαμε τον ίδιο δρόμο στη ζωή. Σήμερα εσύ άλλαξες τον δρόμο σου, ενώ εγώ περισσότερο από κάθε άλλη φορά είμαι αποφασισμένη να συνεχίσω τον παλιό. (…) Δεν έχω τίποτα άλλο να σου γράψω, μόνο δυο λόγια ακόμη: Προσπάθησε να ζήσεις τίμια.»

Το 1942, η Ηλέκτρα δραπέτευσε από το Τμήμα Μεταγωγών Αθήνας. Για να το πετύχει αυτό, πήρε την πιο σκληρή, ίσως, απόφαση της ζωής της, να παραδώσει την κόρη της στην αντιστασιακή οργάνωση «Εθνική Αλληλεγγύη» για να τη φροντίσουν. Έβλεπε το συμφέρον του δικού της παιδιού σε σύνδεση και όχι σε αντιπαράθεση με τον αγώνα της για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, με την πάλη για τα παιδιά όλου του λαού.

Αναλαβαίνει αμέσως την καθοδήγηση της κοριτσίστικης οργάνωσης «Ελεύθερη Νέα» και με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, γίνεται μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της.

Στη συνέχεια περνάει στην κομματική δουλειά, ως μέλος της Επιτροπής της ΚΟΑ και χρεώνεται την καθοδήγηση της διαφώτισης. Υπεύθυνη για τον παράνομο μηχανισμό: Τυπογραφεία, πολυγράφους, γραφομηχανές, γράψιμο συνθημάτων στον τοίχο, αφισοκόλληση, τρικάκια, χωνί...

Το 1944 συλλαμβάνεται από την Ειδική Ασφάλεια και βασανίζεται  απάνθρωπα, δεν της παίρνουν λέξη, ενώ προσπαθεί να αποδράσει ξανά παρότι μισοπεθαμένη. Δεν ήταν απλά ηρωισμός, ήταν κάτι παραπάνω: η επιλογή «δεν παραδίνομαι».

Τελικά, στις 26 Ιουλίου 1944, στις παραμονές της απελευθέρωσης, δολοφονείται βάναυσα...

Τον Αύγουστο του 1944, ο Γ. Ρίτσος γράφει στο ποίημα “Ηλέκτρα”:

“Στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε: Λευτεριά.

Στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε: Εκδίκηση.

Στ’ όνομά σου ορκιζόμαστε:

να σου μοιάσουμε.

Κοιμήσου ήσυχα, συντρόφισσα”

Και έτσι έγινε. Στο όνομά της, πολλές γυναίκες στρατολογούνται στο Κόμμα, ενώ ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας όρισε το παράσημο “Ηλέκτρα” σαν την πιο έξοχη τιμητική διάκριση γυναικείου ηρωισμού.

Η Ηλέκτρα δεν ήταν η πρώτη, ούτε η μόνη που έζησε, έδρασε και θυσιάστηκε για μια κοινωνία χωρίς αδικία και εκμετάλλευση, για τον σοσιαλισμό. Για τον ίδιο σκοπό, χιλιάδες κομμουνίστριες, άλλες αγωνίστριες γυναίκες της εργατικής τάξης, διανοούμενες, έβαλαν τη δική τους σφραγίδα στις λαμπρές σελίδες της ιστορίας του λαού και του Κόμματός μας.

Με την κομμουνιστική, δημιουργική στάση ζωής τους συνέβαλαν στη διαπαιδαγώγηση, στη συσπείρωση γυναικών από τον τόπο εργασίας, ζωής, σπουδών ως και τα ξερονήσια.

Βάση ήταν ότι η κομμουνιστική ιδεολογία και το ΚΚΕ  έκαναν την ανατροπή σε ιδέες και πρακτικές για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνική εργασία, στις σχέσεις των δύο φύλων.

Το Κόμμα μας συγκρούστηκε με αναχρονιστικές, αντιεπιστημονικές απόψεις για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και ανέδειξε ποιος είναι ο δρόμος για την απελευθέρωση της γυναίκας από κάθε ανισοτιμία, η ανατροπή των εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής, η οικοδόμηση του σοσιαλισμού - κομμουνισμού.

Το παράδειγμα και της Ηλέκτρας αποδεικνύει ότι η συμμετοχή στην ταξική πάλη αναπτύσσει ολόπλευρα την προσωπικότητα καθενός και καθεμιάς. Σφυρηλατεί τις αξίες της συλλογικότητας, της συντροφικότητας, του αμοιβαίου σεβασμού, της ανιδιοτέλειας, την ικανότητα κάθε προσωπικότητας να βελτιώνεται συνεχώς, χωρίς να συμβιβάζεται με ό,τι έχει καταφέρει, χωρίς να εγκλωβίζεται στις κυρίαρχες αξίες του ατομισμού, του εγωιστικού τρόπου ζωής και στα κοινωνικά στερεότυπα για τον άνδρα και τη γυναίκα. Πολλαπλασιάζει τις ψυχικές και σωματικές αντοχές.

Η Αύρα Παρτσαλίδου θα γράψει αργότερα για την Ηλέκτρα: «Μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ η Ηλέκτρα διαπαιδαγωγήθηκε κι ατσαλώθηκε και με τη ζωή και το θάνατό της έδειξε σε ποιο ύψος μπορεί ν’ ανεβάσει το Κόμμα τη γυναίκα - κομμουνίστρια. Τώρα η Ηλέκτρα είναι μια μεγάλη ηρωίδα. Όμως, αν μπορούσαν οι νεκροί να μιλήσουν, η Ηλέκτρα θα μας έλεγε σεμνά και με την απλότητα που τη χαρακτήριζε: ”Τέτοια έγινα γιατί τέτοια μ’ έκανε το Κόμμα μου”».