Το ποδόσφαιρο "στη σέντρα" της Χούντας

Όταν έγινε το πραξικόπημα τον Απρίλη του 1967, η χούντα προχώρησε στην εφαρμογή του νόμου 127/1967 “Περί αναδιοργανώσεως του εξωσχολικού αθλητισμού”, ορίζοντας Γενικό Γραμματέα Αθλητισμού τον αντισυνταγματάρχη πεζικού, Κ. Ασλανίδη. Ο νόμος αυτός της χούντας ρύθμιζε τη λειτουργία των αθλητικών σωματείων και εξασφάλιζε διαρκή έλεγχο του κράτους σε αυτά μέσω κυβερνητικών επιτρόπων, οι οποίοι ουσιαστικά αποτελούσαν τα μάτια και τα αυτιά της χούντας μέσα στα σωματεία. Μάλιστα, τους έλεγαν και “στρατιωτικούς”, καθώς στην πλειοψηφία τους ήταν στρατιωτικοί, που ουσιαστικά έλεγχαν τους συλλόγους και μετέφεραν τυχόν “παρεκκλίσεις” στους επικεφαλής τους. Ταυτόχρονα, από τα χέρια τους περνούσαν και τα χρήματα που έδινε στις ομάδες η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο Άρθρο 24 του Α.Ν.127/1967: «Ο Υπουργός Προεδρία της Κυβερνήσεως μπορεί όποτε κρίνει να διαλύσει την διοίκηση ενός αθλητικού σωματείου, αν κρίνει ότι «παραβιάζει τας εκ των ισχυόντων Νόμων και Κανονισμών». Ξεκαθαρίζεται μάλιστα ότι: «Απαγορεύεται η εγγραφή ως μέλους σωματείου, καλλιεργούντος οιονδήποτε κλάδον σωματικής Αγωγής προσώπου μη νομιμόφρονος...», φωτογραφίζοντας ουσιαστικά τους κομμουνιστές.

Έτσι, εφαρμόστηκε η πολιτική της διάλυσης και των συγχωνεύσεων των ποδοσφαιρικών συλλόγων. Η επίσημη λογική της πρακτικής αυτής ήταν η δημιουργία λίγων και ισχυρών ομάδων.

Στην πραγματικότητα, όμως, με τη μέθοδο αυτή διαλύονταν τα σωματεία εκείνα που ήταν ύποπτα “ερυθράς” -όπως έλεγαν-, δηλαδή κομμουνιστικής δράσης. Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει ο Π. Χατζίδης, ποδοσφαιριστής από το 1966 έως το 1975 στην ομάδα της Νεάπολης Νέας Ιωνίας: «Τότε, γίνονταν Διοικητικά Συμβούλια με την άδεια της αστυνομίας. Άμα ήσουν αριστερός, άμα τελείωνε το όνομά σου σε -ίδης όπως το δικό μου έπρεπε να πάρεις από την τοπική διεύθυνση ασφαλείας της Ν. Ιωνίας έγκριση. Πολλά άτομα παλιάς εποχής –χρόνια στο κουρμπέτι, όπως λέμε εδώ στη Ν. Ιωνία- απορρίφθηκαν κατά καιρούς από την ασφάλεια».¹

Η Νέα Ιωνία, λόγω της ιστορίας της περιοχής (βλ. Μπλόκο Καλογρέζας, δράση ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην Κατοχή κ.λπ.) υπήρξε μία από τις πολλές γειτονιές, που τα αθλητικά σωματεία της βρέθηκαν στη δίνη των συγχωνεύσεων της εποχής. Έτσι, πολλοί σύλλογοι της Ν. Ιωνίας, η Σαφράμπολη, η Ελευθερούπολη, η Νεάπολη, η Καλογρέζα κ.ά. διαλύθηκαν για να συσταθούν οι δύο νέες ομάδες της Νέας Ιωνίας, η Ελπίδα και ο Ίκαρος, τα ονόματα των οποίων μάλιστα είχε εμπνευστεί ο ίδιος ο χουντικός Ασλανίδης. Ο πρώην παίκτης της ΑΕΚ και προπονητής της Καλογρέζας, Νίκος Μελίσσης, διηγείται στο βιβλίο “Το ταξίδι του Ίκαρου”: «Μας κάλεσε ο Ασλανίδης στα γραφεία της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, που ήταν τότε στην Κοραή. Πήγαμε έξι από την Καλογρέζα και έξι από την Σαφράμπολη, όπως μας είχε παραγγείλει. Χωρίς περιστροφές μας είπε: “Θα συγχωνευτείτε”. Όνομα όμως δεν ανέφερε για την καινούργια ομάδα. Εκείνη τη στιγμή μπήκε στο γραφείο του ένας βαθμοφόρος της αεροπορίας. Μόλις είδε το έμβλημα στη στολή, στράφηκε σε εμάς και είπε: “Θα τον ονομάσετε Ίκαρο”».

Έτσι κι έγινε… «Λίγες μέρες μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας της 21^ης Απριλίου 1967, δυο Τζέιμς (σ.σ. αυτοκίνητα) διέσχισαν την Ανδρέου Δημητρίου και σταμάτησαν μπροστά στο εντευκτήριο του ΠΑΟ Καλογρέζας. Από αυτά πήδησαν περίπου 20 φαντάροι οι οποίοι εισέβαλαν στα γραφεία και σήκωσαν από αυτά τα… πάντα. Από αθλητικό υλικό και έπιπλα μέχρι σφραγίδες. Φεύγοντας, κάρφωσαν με σανίδες την πόρτα και άφησαν πίσω τους, έναν άδειο χώρο. Τίποτα δεν είχε μείνει που να θυμίζει τον σύλλογο. Ή μάλλον έμεινε. Τα μετάλλια, που είχαν απονεμηθεί στην ομάδα Νέων για την κατάκτηση του πρωταθλήματος. Αυτά διασώθηκαν γιατί έτυχε να φυλάσσονται στο παρακείμενο καφενείο».²

Αντίστοιχες συγχωνεύσεις προσπάθησε η χούντα να επιβάλει και σ' άλλες ποδοσφαιρικές ομάδες. Για παράδειγμα, ο Π.Σ. Καλαμάτας ιδρύθηκε το 1967 με την αναγκαστική συγχώνευση του Απόλλωνα Καλαμάτας, των Πράσινων Πουλιών και του Ολυμπιακού Καλαμάτας. Στην περίπτωση αυτή ο “άβολος”-κομμουνιστικός σύλλογος που έπρεπε να απορροφηθεί ήταν τα Πράσινα Πουλιά. Στη Κρήτη ο Εργοτέλης δεν ήταν ιδιαιτέρως αρεστός και έπρεπε να απορροφηθεί από τον ΟΦΗ, ιδίως από τη στιγμή που είχε παραχωρήσει το γήπεδό του για συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη. Στην Πάτρα τα τοπικά σωματεία Ολυμπιακός, Ηρακλής, Προοδευτική, Απόλλωνας, Αχιλλέας, Πατραϊκός και Θύελλα έδωσαν τον -καθαρευουσιάνικο κατά τα γλωσσικά γούστα των δικτατόρων- “Α.Π.Σ. Πάτραι”. Η τελευταία αυτή συγχώνευση δεν ήταν και η πιο εύκολη. Πράγματι οι παράγοντες της Θύελλας Πατρών δεν συγκατάνευσαν και το καθεστώς έστειλε τους χωροφύλακες στα γραφεία του συλλόγου για να πάρουν το καταστατικό. Οι άνθρωποι της Θύελλας είχαν όμως ήδη προβλέψει να φυγαδεύσουν και να θάψουν σε κάποιο οικόπεδο το καταστατικό και τη σφραγίδα του σωματείου. Τα ανέσυραν μετά την πτώση της χούντας.

Ήταν 13 Δεκεμβρίου 1967 όταν ο Μάρτον Μπούκοβι, ένας από τους κορυφαίους προπονητές που πέρασαν από το ελληνικό ποδόσφαιρο, αποχαιρέτησε τον Ολυμπιακό, με απόφαση της χούντας. Για χάρη του μάλιστα γράφτηκε και τραγούδι...

Ο Μάρτον Μπούκοβι δεν ήταν απλά ένας προπονητής που χάρισε τίτλους στον Ολυμπιακό. Ήταν δηλωμένος κομμουνιστής, μία προσωπικότητα με διεθνή ακτινοβολία, ανέδειξε σπουδαίους ποδοσφαιριστές στον Πειραιά και δικαίως έγινε μύθος…

Μάλιστα, ο Μπούκοβι με τον Ολυμπιακό κατάφερε να πετύχει ένα ιστορικό ρεκόρ το οποίο χρειάστηκε να περάσουν 46 χρόνια για να καταρριφθεί. Επρόκειτο για το καλύτερο ξεκίνημα ελληνικής ομάδας στο εθνικό πρωτάθλημα, με την ομάδα του Μπούκοβι να πετυχαίνει 12 νίκες στις πρώτες 14 αγωνιστικές.

Όμως, η χούντα, που τον Δεκέμβρη του 1967 είχε πια εδραιωθεί, δε γινόταν να αφήσει στον πάγκο ελληνικής ομάδας έναν Ούγγρο προπονητή, ο οποίος μάλιστα δήλωνε και κομμουνιστής. Ήταν ανεπιθύμητος, ακόμα κι αν ήταν τόσο αγαπητός στον κόσμο όσο ήταν ο Μπούκοβι. Βέβαια, η υψηλή δημοτικότητα του Μπούκοβι αποτελούσε πρόβλημα, διότι για να διώξεις έναν τεχνικό ο οποίος είχε κατακτήσει τα δύο προηγούμενα πρωταθλήματα, με την ομάδα του να παίζει και το καλύτερο -ομολογουμένως- ποδόσφαιρο, έπρεπε να δικαιολογηθεί επαρκώς. Αλλά ούτε κι αυτό αποδείχθηκε τόσο δύσκολο. Στα εννέα πρώτα ματς του 1967-68 ο Ολυμπιακός γνώρισε τέσσερις ήττες, σχεδόν όσες είχε και τις δύο προηγούμενες χρονιές μαζί. Ποτέ δεν αποδείχθηκε κάτι, αλλά οι κακές γλώσσες λένε ότι τα αποτελέσματα αυτά δεν ήρθαν τυχαία...

Έτσι, στις 13 Δεκεμβρίου 1967 ο Μ. Μπούκοβι αποπέμφθηκε… Τη νύχτα της ίδιας μέρας συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου έξω από το ξενοδοχείο που διέμενε:

«Ήτανε όλοι εκεί. Οι αγαπημένοι από τα παλιά. Από την Αγία Σοφία και τα Μανιάτικα, τον Άγιο Δημήτρη, τα Ταμπούρια και την Υπαπαντή. Αδειάσανε τα καφενεία και τα σφαιριστήρια. Την άλλη μέρα έγραψε και το “Φως” τι έγινε εκεί: Πώς είχε σταματήσει η συγκοινωνία κάτω απ’ το ξενοδοχείο της Καστέλλας, πως ανεμίζανε ασπροκόκκινες σημαίες και κασκόλ, ανάβανε στριμμένες εφημερίδες και κεριά κι οι πιο μικροί, με δάκρυα στα μάτια, φωνάζανε:

- Πατέρα! Μη φεύγεις!

Πώς, όταν βγήκε ο Μπούκοβι στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου να τους ησυχάσει με τον Λάντος δίπλα του, δάκρυσε κι αυτός και έκανε και τους μεγάλους να χτυπιούνται:

- Πατέρα! Μη φεύγεις, Πατέρα μη! Μη φεύγεις!

Έγραψε για τις φωτιές που ανάψανε μετά τους τσαμπουκάδες που γίνανε, το ξύλο που έπεσε στους γύρω δρόμους, τις σπασμένες τζαμαρίες, το διαλυμένο καφενείο. Έγραψε μερικά το “Φως”... Αλλά τι να καταλάβουνε αυτοί που γράφουνε!»…³

Υπήρχαν, όμως, κι άλλες περιπτώσεις ομάδων, αθλητών και οπαδών που αντιστάθηκαν στη χούντα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν όταν σε αγώνα της ΑΕΚ, προημιτελικής φάσης ευρωπαϊκής διοργάνωσης στη Δανία με την Ακαντέσμικ Κοπεγχάγης (έπειτα από το 0-0 της πρώτης αναμέτρησης), οι οπαδοί της, αρπάζοντας την ευκαιρία, μπήκαν μέσα στο γήπεδο και βροντοφώναξαν προς όλη την Ευρώπη, ότι η Ελλάδα είναι σκλαβωμένη και ζητούσε την ελευθερία της. Για την ιστορία, η ΑΕΚ επικράτησε με 2-0 χάρη σε γκολ των Σταματιάδη και Μίμη Παπαϊωάννου, εξασφαλίζοντας την πρόκριση στα προημιτελικά του κυπέλλου πρωταθλητριών, με τον κόσμο της να στέλνει το πρώτο μεγάλο μήνυμα ενάντια στη χούντα…

• Το μαθητικό κίνημα την περίοδο της δικτατορίας, “Οδηγητής”, Νοέμβρης 2012
• Πάμε Γυμνάσιο: Τα “απαγορευμένα” της Χούντας…, “Οδηγητής”, Νοέμβρης 2016

1. Συνέντευξη στο «Πανόραμα Αγοράς Ν. Ιωνίας 2002»
2. Από το βιβλίο Το Ταξίδι του Ίκαρου
3. «Τη νύχτα που έφυγε ο Μπούκοβι», Διονύσης Χαριτόπουλος, Πεδίο εκδοτική