Η κορυφή του Γράμμου ονοματίζεται απλά από το υψόμετρό της: 2520. Ο αντίπαλος σιωπηρά και αμήχανα έδωσε ένα αριθμητικό όνομα σε έναν καθ’ όλου τυχαίο τόπο. Οι αστικές επιλογές δεν σβήνουν όμως την ιστορική γεωγραφία. Αυτή η κορυφή, τα βουνά και τα μονοπάτια ανήκουν στον Δημοκρατικό Στρατό, στους μαχητές και τις μαχήτριες με το ατσάλινο ηθικό και τις ατελείωτες ψυχικές-σωματικές αντοχές, που ο αντίπαλος ούτε μπορεί να καταλάβει, ούτε μπορεί να ονοματίσει.
Για λίγες ώρες η ορειβατική ομάδα βάδισε στα μονοπάτια των ανταρτών. Βρέθηκε στο γυμνό και ηλεκτρισμένο τόπο του Γράμμου. Περπάτησε προς την κορυφή για μια συμβολική κίνηση με έντονη την συγκίνηση και το δέος. Ένα μέλος της ομάδας εκμυστηρεύτηκε ότι εκείνη ήταν η σημαντικότερη μέρα της ζωής του, καθώς εκπλήρωνε ένα χρέος προς την οικογένειά του που πολέμησε στις γραμμές του ΔΣΕ. Ήταν υπερβολικά αυτά τα λόγια; Αν δεν αφορούσαν τα σημαντικότερα «μονοπάτια» της ζωής εκείνων των ανθρώπων μάλλον θα ήταν. Οι νέες γενιές φαίνεται ότι δύσκολα παραμερίζουν τους ισχυρούς ταξικούς δεσμούς με το παρελθόν τους, γι’ αυτό και συναισθάνονται τέτοια χρέη που ξεπερνούν τα όρια των μονοπατιών.
Στην πορεία της διαδρομής βρήκαμε σφαίρες που δύσκολα διακρίνονταν. Είχαν πια το χρώμα της πέτρας και ήταν ένα με το βουνό και το παρελθόν του. Αυτή η απτή επαφή με αντικείμενα άλλων εποχών κινητοποιεί την “ιστορική φαντασία”, μια έννοια που σπάνια συναντάται στη διδασκαλία της ιστορίας. Μας σπρώχνει να σκεφτούμε και να αναπαραστήσουμε απλές στιγμές, σκηνές και καταστάσεις εκείνων των ιστορικών χρόνων. Στον πυρήνα τους στέκει ο άνθρωπος, ο μαχητής του ΔΣΕ. Πρώτα πρώτα, ποιοι, πότε και πώς κουβάλησαν αυτές τις σφαίρες στα 2500 μέτρα σε ένα οχύρωμα μέσα στην κόψη της κορυφογραμμής; Θα ήταν μία από τις χιλιάδες αποστολές, σίγουρα όμως κρίσιμη και αναντικατάστατη. Άλλωστε, πόλεμος χωρίς όπλα είναι αδύνατος και όπλα χωρίς σφαίρες είναι απλά άχρηστα.
Στιγμές, σκηνές, καταστάσεις από τους ιστορικούς χρόνους του ΔΣΕ: το συνεχές κλείσιμο των βλεφάρων από τις βόμβες που έπεφταν κατά δεκάδες, η χρονοβόρα ρύθμιση του όλμου πριν τη βολή, η σκοπιά δύο μαχητών κάτω από τον έναστρο ουρανό του Γράμμου, το ένα και μοναδικό γαλήνιο λεπτό πριν τη μάχη, ένα λιτό γεύμα που τους κράταγε για μέρες, ένα αντάμωμα ή ένας αποχαιρετισμός τους, μια βασανιστική πορεία στα χιόνια ή η πρώτη φωτεινή μέρα της άνοιξης, ο έρωτας ενός αντάρτη και μιας αντάρτισσας και οι δυσκολίες που τον συνόδευαν, το πως βίωσε ένας μαχητής μη εξοικειωμένος με την ποίηση τον ερχομό του Πωλ Ελυάρ στο βουνό, οι απλές κουβέντες του πολιτικού επίτροπου Νίκου Μπελογιάννη, το πάθος του Μουσούρη να εμφανίσει τα φιλμ του, μια Κυριακή με αντάρτικα τραγούδια, τα άγνωστα όνειρα των ανταρτών και ο χρόνιος άστατος ύπνος τους, το μούδιασμα από τις αμέτρητες σφαίρες, ο άδικος θάνατος ενός συντρόφου, οι στιγμές που οι αγωνιστές έλεγαν μεταξύ τους ή μέσα τους πως αυτός ο αγώνας δεν είναι μάταιος, ότι θα αγωνιστούν μέχρι τέλους για μια ελεύθερη Ελλάδα.
Όλα τα παραπάνω ή καθένα ξεχωριστά είναι κομμάτια της τρίχρονης εποποιίας του ΔΣΕ και καθιστούν πιο ενδιαφέρουσες τις αφετηρίες για την γνωριμία με την ιστορία του. Η ανάβαση στην κορυφή του Γράμμου ή η επίσκεψη στο νοσοκομείο των ανταρτών δίνουν τα ερεθίσματα για τέτοιες αφετηρίες. Μας φέρνουν πιο κοντά, μας προβληματίζουν, μας κάνουν να σκεφτούμε, να θέσουμε ερωτήματα, να αντλήσουμε έμπνευση και δύναμη για τους δικούς μας αγώνες. Στο επίκεντρο της σκέψης μας στέκουν πάντα οι μαχητές του ΔΣΕ, όχι με βάση τα ύψη τους, αλλά με το κοινό ανάστημα που ξεκινούσε πάνω από τα πρόσωπά τους, για να θυμηθούμε τα λόγια του ποιητή Αργύρη Χιόνη. Έτσι κι ο Γράμμος· άλλο πράγμα το ύψος του κι άλλο το ανάστημά του…
Χ.Σ