70 χρόνια από τον θάνατο της Frida Kahlo:Viva la vida Frida Kahlo!

Η Frida Kahlo γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου του 1907 στην περιοχή Coyoacan, δήμο της Πόλης του Μεξικό. Στην παιδική της ηλικία νόσησε με πολιομυελίτιδα, ενώ στα 18 της χρόνια επέζησε από ένα τραγικό ατύχημα που την άφησε με σοβαρά και χρόνια προβλήματα υγείας, τα οποία στην πορεία την καθήλωσαν μέχρι και τον θάνατό της, στις 13 Ιουλίου του 1954. Το ταλέντο της στη ζωγραφική ξεχώρισε από τα σχολικά της χρόνια, η ενασχόλησή της, όμως, εντάθηκε μετά το ατύχημα. Σε ηλικία 20 ετών έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Μεξικού και μέχρι το τέλος της ζωής της υπερασπίστηκε την κομμουνιστική ιδεολογία. Υπήρξε σύζυγος για περισσότερο από 20 χρόνια  του σημαντικού κομμουνιστή ζωγράφου Diego Rivera, ενώ για κάποιο διάστημα έζησαν μαζί και στις ΗΠΑ. Το έργο της εκτέθηκε στο Μεξικό, τις ΗΠΑ και το Παρίσι, όμως η πλατιά αναγνώριση ήρθε μετά τον θάνατο της.

Η πιο διαδεδομένη προβολή της Frida Kahlo συνήθως σχετίζεται με τα προβλήματα της υγείας της, την ερωτική της ζωή, το ιδιαίτερο ντύσιμο και την εικόνα της, ενώ η ενεργή σχέση που είχε με το κομμουνιστικό κίνημα πολλές φορές παρουσιάζεται ως ένα ...ερωτικό ειδύλλιο με τον Λέον Τρότσκι!

Οι προσεγγίσεις της ιστορίας της τέχνης μένουν στα αυτοβιογραφικά θέματα που κυρίως επέλεγε να ζωγραφίζει, τα φολκλορικά στοιχεία και το ναΐφ στυλ της ζωγραφικής της, σε μία κατάταξη στο καλλιτεχνικό ρεύμα του σουρεαλισμού. Πράγματι τέτοια στοιχεία υπάρχουν στο έργο της, όμως αποτελούν μάλλον την επιφάνειά του. Βέβαια, το θεωρητικό ρεύμα του φεμινισμού των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα ερμηνεύει και αξιοποιεί την Kahlo ως παράδειγμα της «γυναικείας εμπειρίας» μέσα σε μία «κυρίαρχη πατριαρχική αφήγηση».

Μια πιο μελετημένη ματιά αποκαλύπτει, όμως, ότι η Frida Kahlo, όχι μόνο είχε μία συναρπαστική και ριζοσπαστική «ματιά» στη ζωγραφική, αλλά διαμόρφωνε την αντίληψη πάνω στην τέχνη με βάση την ιδεολογική και πολιτική της τοποθέτηση ως κομμουνίστρια.

Η ανάπτυξη της αισθητικής της με τα εντόπια και φολκ στοιχεία, τη λαϊκή παράδοση, εν προκειμένω της μεξικανικής κουλτούρας των ιθαγενών, αποτελεί μία κατεύθυνση πολλών ριζοσπαστών καλλιτεχνών του μοντερνισμού σε πολλές χώρες της εποχής. Ιδιαίτερα σε αυτές που βίωσαν πολιτικές και κοινωνικές επαναστάσεις, όπως το Μεξικό, με την επανάσταση του 1910-1917, πολλοί καλλιτέχνες συνέθεσαν τα ντόπια πολιτισμικά στοιχεία των λαών τους με τις φόρμες της μοντέρνας ζωγραφικής ως αισθητική επιλογή εναντίωσης στην ιμπεριαλιστική κυριαρχία του καπιταλισμού, ως έκφραση του λαϊκού κινήματος. Η Frida Kahlo επανειλημμένα υπέδειξε, μέσα από τη ζωγραφική της, την εναντίωσή της στην καταπίεση του λαού, στην αποικιοκρατία κ.ο.κ. Έτσι ενστερνίστηκε τα πολιτισμικά στοιχεία των ιθαγενών πληθυσμών της πατρίδας της και επέλεξε να τα εκφράσει στη ζωγραφική και την εικόνα της. Προς το τέλος της ζωής της, στα λίγα γραπτά της κείμενα, αναφέρει ότι η μελέτη του διαλεκτικού υλισμού –των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν και Στάλιν– την έκαναν να καταλάβει τα παραπάνω.

Ακόμα και ο αυτοαναφορικός χαρακτήρας των έργων της, τα πορτρέτα που έκανε κ.λπ., τα απέδιδε στην απομόνωση που βρέθηκε για μεγάλες περιόδους, λόγω των προβλημάτων υγείας της, ενώ όσα μοιάζουν με όνειρα ή εφιάλτες η ίδια δήλωνε ότι είναι απλώς η δική της πραγματικότητα γιατί και ο σουρεαλισμός την έχει κουράσει!

Η αξία του έργου της Frida Kahlo έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος από αυτό για το οποίο την προβάλλουν ή τη διαστρεβλώνουν και πάρα την αναγνωρισιμότητά της ακόμη δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Άλλωστε, η ίδια αντιμετώπιζε με στοχαστικότητα και κριτική ματιά το έργο της, δεν ικανοποιούταν με το εύκολο.

Μήπως όμως και όλα αυτά είναι απλώς μια ερμηνεία και η Frida Kahlo και η ζωγραφική της δεν είναι τίποτε άλλο από μία φανταχτερή περσόνα με ένα σφυροδρέπανο; Την απάντηση τη δίνει η ίδια: «Ανησυχώ για την τέχνη μου. Περισσότερο απ’ όλα θέλω να την μεταμορφώσω σε κάτι χρήσιμο για το κομμουνιστικό επαναστατικό κίνημα. Μέχρι τώρα ζωγράφιζα μόνο μια πιστή απεικόνιση του εαυτού μου, όμως είμαι πολύ μακριά από το έργο που θα μπορούσε να υπηρετεί το Κόμμα. Πρέπει να παλέψω με όλη μου τη δύναμη για να συνεισφέρω τα λίγα που μου επιτρέπει η υγεία μου στην επανάσταση. Τον μόνο πραγματικό λόγο για να ζω…».